Realizacja reformy przewidzianej w KPO to ogromna szansa, ale i wyzwanie dla Państwowej Inspekcji Pracy
– Rada Unii Europejskiej dała zielone światło dla reformy naszego urzędu. Zmiany wynegocjowane przez rząd z Komisją Europejską zapewnią lepszą ochronę osób świadczących pracę w Polsce przed nieuczciwym traktowaniem i wyzyskiem. Inspekcja Pracy w najbliższych miesiącach zostanie zmodernizowana, wyposażona w nowe systemy informatyczne, zasilona w dodatkowe pieniądze i co najważniejsze – w nowe uprawnienia dostosowane do aktualnej sytuacji w naszej gospodarce. Zrobimy wszystko, by wykorzystać szanse, jakie daje nam Krajowy Plan Odbudowy. Wskazanie reformy Państwowej Inspekcji Pracy wśród innych strategicznych zmian dla Polski świadczy o tym, z jaką powagą nasze władze i przedstawiciele unijnej administracji traktują kwestie zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego w Polsce – ocenia Główny Inspektor Pracy Marcin Stanecki.
Ministrowie finansów i gospodarki państw Unii Europejskiej, zasiadający w Radzie Unii Europejskiej, zatwierdzili w piątek 20 czerwca 2025 roku rewizję Krajowego Planu Odbudowy (KPO), która otwiera drogę do reformy Państwowej Inspekcji Pracy i ograniczenia segmentacji polskiego rynku pracy. Wdrożenie zmian ma nastąpić w 2026 roku.
W tym celu mają zostać zmienione ramy prawne działania Państwowej Inspekcji Pracy, aby:
- upoważnić Państwową Inspekcję Pracy do wydawania decyzji administracyjnych przekształcających niewłaściwie zawarte umowy cywilnoprawne w umowy o pracę;
- umożliwić wymianę danych między Państwową Inspekcją Pracy, ZUS i Krajową Administracją Skarbową dla celów inspekcji pracy;
- wprowadzić możliwość przeprowadzania kontroli zdalnych przez Państwową Inspekcję Pracy;
- wprowadzić dla Państwowej Inspekcji Pracy obowiązek przygotowywania rocznych i długoterminowych planów działania uwzględniających ukierunkowane kontrole na podstawie analizy ryzyka;
- przynajmniej dwukrotnie zwiększyć maksymalną wysokość kar, które Państwowa Inspekcja Pracy może nakładać w postępowaniu mandatowym.
Dodatkowo rewizja zakłada, że Kodeks pracy zostanie zmieniony, aby do uprawnień wynikających z zatrudnienia na etacie można było zaliczyć staż pracy na podstawie umów cywilnoprawnych.
– Wiele z planowanych rozwiązań, które mam nadzieję już wkrótce znajdą się w dyspozycji inspektorów pracy, od dawna było naszym marzeniem. Informatyzacja urzędu i wymiana danych z innymi instytucjami sprawią, że nasza praca będzie bardziej efektywna. Dodatkowe zwiększenie budżetu Inspekcji pozwoli na przyciągnięcie nowych kadr i poprawę warunków wykonywania powierzonych nam zadań, a jest ich naprawdę sporo – podkreśla Marcin Stanecki.
Zmianom w przepisach będzie towarzyszyć zestaw działań mających na celu zwiększenie zdolności Państwowej Inspekcji Pracy, które będą obejmować:
- przyjęcie wieloletniej strategii budowania potencjału i poprawy warunków pracy w Państwowej Inspekcji Pracy;
- 10-procentowy wzrost budżetu Państwowej Inspekcji Pracy na rok 2026 w porównaniu do 2025;
- powołanie międzyinstytucjonalnej grupy roboczej ds. oceny ryzyka z udziałem przedstawicieli Państwowej Inspekcji Pracy, Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz Krajowej Administracji Skarbowej w celu zwiększenia efektywności Inspekcji Pracy;
- uruchomienie elektronicznego kanału wymiany danych pomiędzy Państwową Inspekcją Pracy, Zakładem Ubezpieczeń Społecznych oraz Krajową Administracją Skarbową;
- przeprowadzenie audytu systemów bezpieczeństwa informatycznego (IT security systems) w Inspekcji;
- przyjęcie zarządzenia Głównego Inspektora Pracy dotyczącego metod zarządzania i standardów kontroli.
– To gigantyczne zmiany dla Państwowej Inspekcji Pracy. Zapewniam jednak, że do nowych uprawnień będziemy podchodzili rozsądnie i z umiarem – podkreśla Marcin Stanecki. - Ani pracownicy, ani pracodawcy nie muszą się obawiać fali inspektorskich kontroli po zmianach. Nie planujemy też masowo zamieniać umów cywilnoprawnych na etaty. W większości przypadków, z którym się spotykamy, współpraca na kontrakcie odbywa się za obopólną zgodą i korzyścią. Nie będziemy więc nikogo uszczęśliwiać na siłę przeniesieniem na etat. W tych zmianach chodzi bowiem o to, by inspektorzy mieli możliwość przeciwdziałania skrajnym nieprawidłowościom, gdy kontrakty cywilnoprawne służą do zaniżania kosztów pracy na niekorzyść zatrudnionych pozbawionych ubezpieczeń społecznych czy pracujących bez odpoczynku, w niebezpiecznych warunkach. W tle takich praktyk zwykle jest nieuczciwa konkurencja firm omijających przepisy z przedsiębiorcami przestrzegającymi prawa pracy. Będzie to więc zmiana korzystna zarówno dla pracowników, jak i uczciwych pracodawców.