Aby skorzystać z uzupełniającego urlopu macierzyńskiego, rodzice hospitalizowanych dzieci urodzonych przedwcześnie oraz hospitalizowanych noworodków muszą dotrzymać kluczowego terminu, a przede wszystkim rozróżnić urlop macierzyński i rodzicielski. Nowe przepisy zaczynają obowiązywać 19 marca 2025 roku.
Od tego dnia rodzice hospitalizowanych dzieci urodzonych przedwcześnie oraz hospitalizowanych noworodków mają prawo do uzupełniającego urlopu macierzyńskiego. Z nowego uprawnienia można korzystać przez maksymalnie 15 lub 8 tygodni.
Zgodnie z dodanym do Kodeksu pracy art. 1802, który obowiązuje od 19 marca 2025 r., pracownica albo pracownik - ojciec wychowujący dziecko będą mogli skorzystać z uzupełniającego urlopu macierzyńskiego w przypadku urodzenia dziecka:
- przed ukończeniem 28. tygodnia ciąży lub z masą urodzeniową nie większą niż 1000 g – w wymiarze tygodnia uzupełniającego urlopu macierzyńskiego za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu do upływu 15. tygodnia po porodzie;
- po ukończeniu 28. tygodnia ciąży i przed ukończeniem 37. tygodnia ciąży i z masą urodzeniową większą niż 1000 g – w wymiarze tygodnia uzupełniającego urlopu macierzyńskiego za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu do upływu 8. tygodnia po porodzie;
- po ukończeniu 37. tygodnia ciąży i jego pobytu w szpitalu, pod warunkiem że pobyt dziecka w szpitalu po porodzie będzie wynosił co najmniej 2 kolejne dni, przy czym pierwszy z tych dni będzie przypadał w okresie od 5. do 28. dnia po porodzie – w wymiarze tygodnia uzupełniającego urlopu macierzyńskiego za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu w okresie od 5. dnia do upływu 8. tygodnia po porodzie.
Jeżeli przy jednym porodzie urodzi się więcej niż jedno dziecko, wymiar uzupełniającego urlopu macierzyńskiego zależy od wagi dziecka o najniższej masie urodzeniowej oraz okresu pobytu w szpitalu dziecka najdłużej hospitalizowanego.
Za czas uzupełniającego urlopu macierzyńskiego przysługuje zasiłek macierzyński w wysokości 100 proc. podstawy jego wymiaru.
Na wniosek rodzica lub opiekuna
Uzupełniający urlop macierzyński udzielany jest jednorazowo na wniosek składany przez pracownicę albo pracownika w postaci papierowej lub elektronicznej w terminie nie krótszym niż 21 dni przed zakończeniem korzystania z urlopu macierzyńskiego lub urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego. Pracodawca jest zobowiązany ten wniosek uwzględnić.
Prawo do uzupełniającego urlopu macierzyńskiego na ogólnych zasadach ma także pracownica/pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, a także pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka. Warunkiem uzyskania uprawnienia jest to, aby pobyt dziecka w szpitalu nastąpił po jego przyjęciu na wychowanie (nowy art. 183 § 31 k.p.).
Tylko bezpośrednio
Uzupełniający urlop macierzyński można wykorzystać tylko bezpośrednio po urlopie macierzyńskim lub urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego. Zgodnie z art. 180 § 1 i art. 183 § 1 i § 11 urlopy te przysługują w wymiarze:
|
Liczba dzieci urodzonych podczas jednego porodu / przyjętych jednocześnie na wychowanie |
Wymiar urlopu macierzyńskiego / na warunkach urlopu macierzyńskiego |
|
1 dziecko |
20 tygodni |
|
2 dzieci |
31 tygodni |
|
3 dzieci |
33 tygodnie |
|
4 dzieci |
35 tygodni |
|
5 i więcej dzieci |
37 tygodni |
Jeżeli pracownik nie wykorzysta urlopu uzupełniającego bezpośrednio po przysługującym mu urlopie macierzyńskim, nie będzie mógł z niego skorzystać w innym terminie. Pracownik, który po urlopie macierzyńskim np. przejdzie na urlop rodzicielski lub wróci do pracy, nie będzie miał już możliwości skutecznego ubiegania się o udzielenie uzupełniającego urlopu macierzyńskiego.
Wniosek i załączniki
19 marca 2025 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 11 marca 2025 r. (Dz.U. poz. 322) w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków, które zastąpiło wcześniejsze rozporządzenie z 8 maja 2023 r.
Zgodnie z § 14 nowego rozporządzenia wniosek o udzielenie pracownikowi uzupełniającego urlopu macierzyńskiego zawiera: imię i nazwisko pracownika, termin zakończenia urlopu macierzyńskiego oraz wskazanie okresu, na który ma być udzielony uzupełniający urlop macierzyński. Do wniosku trzeba dołączyć: oświadczenie pracownika o braku zamiaru korzystania z uzupełniającego urlopu macierzyńskiego albo z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi uzupełniającego urlopu macierzyńskiego przez drugiego z rodziców dziecka oraz zaświadczenie wydane przez szpital, zawierające informacje o tygodniu ciąży, w którym urodziło się dziecko, masie urodzeniowej dziecka oraz informacje o okresie pobytu dziecka w szpitalu.
Z kolei wniosek o udzielenie uzupełniającego urlopu macierzyńskiego pracownika, który przyjął dziecko na wychowanie, zawiera: imię i nazwisko pracownika, termin zakończenia urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz wskazanie okresu, na który ma być udzielony uzupełniający urlop macierzyński. Do takiego wniosku trzeba dołączyć:
- oświadczenie pracownika o braku zamiaru korzystania z uzupełniającego urlopu macierzyńskiego albo z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi uzupełniającego urlopu macierzyńskiego przez drugiego z rodziców dziecka;
- zaświadczenie wydane temu pracownikowi przez szpital, zawierające informacje o tygodniu ciąży, w którym urodziło się dziecko, masie urodzeniowej dziecka oraz informacje o okresie pobytu dziecka w szpitalu,
- oświadczenie tego pracownika o dacie przyjęcia dziecka (dzieci) na wychowanie oraz kopię wniosku o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka (dzieci) zawierającego datę urodzenia dziecka (dzieci) z poświadczeniem sądu opiekuńczego o dacie wystąpienia do sądu, albo zaświadczenie sądu opiekuńczego o dacie wystąpienia do sądu o przysposobienie dziecka (dzieci) zawierające datę urodzenia dziecka (dzieci), albo kopię prawomocnego orzeczenia sądu opiekuńczego o umieszczeniu dziecka (dzieci) w rodzinie zastępczej, albo kopię umowy cywilnoprawnej zawartej pomiędzy rodziną zastępczą a starostą.
Poród przed 19 marca 2025 r. – przepisy przejściowe
– urlopu macierzyńskiego albo urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego,
– korzystania z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego albo urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego.
Oznacza to, że pracownicę czy pracownika, którzy przebywali na urlopie macierzyńskim lub urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego w dniu 19 marca 2025 r., nie obowiązuje 21-dniowy termin wyprzedzenia w złożeniu wniosku o uzupełniający urlop macierzyński. Oni mogą złożyć taki wniosek nawet w ostatnim dniu urlopu macierzyńskiego czy urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego. I taki wniosek pracodawca będzie musiał uwzględnić (choćby wpłynął do niego np. w czerwcu czy lipcu).
Pod ochroną
Rodzic korzystający z uzupełniającego urlopu podlega ochronie. Zgodnie z nowymi przepisami do uzupełniającego urlopu macierzyńskiego ma zastosowanie przepis art. 177 k.p. – tak, aby również od dnia złożenia przez pracownicę lub pracownika wniosku o udzielenie uzupełniającego urlopu macierzyńskiego do dnia zakończenia tego urlopu pracodawca nie mógł:
- prowadzić przygotowań do wypowiedzenia lub rozwiązania bez wypowiedzenia stosunku pracy z tą pracownicą lub tym pracownikiem;
- wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z pracownicą/pracownikiem, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z ich winy i reprezentująca pracownicę lub pracownika zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy.
W przypadku złożenia wniosku o uzupełniający urlop macierzyński wcześniej niż w terminie 21 dni przed zakończeniem korzystania z urlopu macierzyńskiego powyższy zakaz zacznie obowiązywać na 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu.
Do uzupełniającego urlopu macierzyńskiego mają stosowanie odpowiednio przepisy ochronne związane z korzystaniem z uprawnień rodzicielskich (tj. art. 45 § 3, art. 47, art. 57 § 2, art. 163 § 3, art. 165 pkt 4, art. 166 pkt 4, art. 180 § 6–17, art. 1801 § 2, art. 182 zd. pierwsze i art. 1831 § 1 k.p.).
Po zakończeniu uzupełniającego urlopu macierzyńskiego pracodawca jest zobowiązany do dopuszczenia pracownika do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie jest to możliwe – na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu na warunkach nie mniej korzystnych od tych, które obowiązywałyby, gdyby nie korzystał z urlopu.
Miejsce w aktach
Dokumenty związane z ubieganiem się i korzystaniem przez pracownika z uzupełniającego urlopu macierzyńskiego należy przechowywać w części B akt osobowych pracownika. Zmianę w rozporządzeniu Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 grudnia 2018 r. w sprawie dokumentacji pracowniczej wprowadziło od 19 marca 2025 r. rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 14 marca 2025 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie dokumentacji pracowniczej (Dz.U. poz. 335).
Podstawa prawna:
- Artykuły 1, 26 i 27 ustawy z dnia 6 grudnia 2024 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1871).
- Art. 29a ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 2780 ze zm.).
