Celem kontroli podmiotów zajmujących się produkcją rolną jest wyłącznie zapewnienie bezpiecznych warunków pracy. A te są regulowane przez określone przepisy – tłumaczy Główny Inspektor Pracy Marcin Stanecki.
Od początku 2025 roku rolnicy, którzy ubiegają się o środki unijne w ramach Wspólnej Polityki Rolnej i mają status przedsiębiorcy lub pracodawcy (zatrudniają pracowników), są objęci nowym mechanizmem tzw. warunkowości społecznej. Oznacza to obowiązek przestrzegania przez nich przepisów prawa pracy, w tym bezpieczeństwa i higieny pracy. Bezpieczny zakład to jeden z warunków otrzymania pełnych unijnych dopłat.
– Celem kontroli podmiotów zajmujących się produkcją rolną, prowadzonych przez Państwową Inspekcję Pracy zarówno w latach poprzednich, jak i teraz, jest wyłącznie zapewnienie bezpiecznych warunków pracy. A te są regulowane przez określone przepisy – tłumaczy Marcin Stanecki. – Należy podkreślić, że w polskim systemie prawnym funkcję agencji płatniczej pełni Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Przyjmuje ona wnioski rolników, czyli beneficjentów, przeprowadza kontrole spełniania warunków przyznawania płatności oraz przyznaje i wypłaca im wsparcie. Nadzór nad ARiMR sprawuje minister właściwy ds. rolnictwa i rozwoju wsi. I to właśnie Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa przekazuje listę podmiotów, spośród których dobierana jest grupa do kontroli w zakresie warunkowości społecznej. Kontroli przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy nie można przeprowadzić zdalnie.
Ponieważ kontrole te są prowadzone w oparciu o przepisy Kodeksu pracy i inne akty z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, ich problematyka została zebrana w 23 punktach opisujących niezgodności zamieszczone w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 14 sierpnia 2025 r. w sprawie przypisywania punktów za stwierdzone niezgodności oraz ustalania wysokości kar administracyjnych (Dz.U. poz. 1150), które weszło w życie 5 września 2025 roku. Określa ono zakres kontroli inspektorów pracy.
- Niepodjęcie przez pracodawcę działań wpływających na poprawę stanu bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy.
- Niezapewnienie przez pracodawcę pracownikom bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym niezapobieganie zagrożeniom związanym z wykonywaną przez pracowników pracą, niewłaściwa organizacja pracy, niestosowanie koniecznych środków profilaktycznych oraz nieinformowanie pracowników o zagrożeniach i nieorganizowanie szkoleń dla pracowników.
- Nieprawidłowe zorganizowanie przez pracodawcę służby bezpieczeństwa i higieny pracy.
- Niezapewnienie środków niezbędnych do udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, niewyznaczenie pracowników odpowiedzialnych za udzielanie pierwszej pomocy i wykonywanie działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników.
- Nieprzeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą lub niezapoznanie pracowników z wynikami tej oceny.
- Nieustalenie okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy, niesporządzenie protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy, nieprowadzenie rejestru wypadków przy pracy i niepodjęcie niezbędnych działań eliminujących lub ograniczających zagrożenia.
- Nieinformowanie pracowników o istniejących zagrożeniach, w szczególności o zagrożeniach, przed którymi będą ich chronić środki ochrony indywidualnej, oraz o zasadach stosowania tych środków i innych działaniach.
- Niekonsultowanie z pracownikami lub ich przedstawicielami:
- zmian w organizacji pracy i wyposażeniu stanowisk pracy, wprowadzania nowych procesów technologicznych, substancji chemicznych i ich mieszanin, jeżeli mogą one stwarzać zagrożenie dla zdrowia lub życia pracowników;
- oceny ryzyka zawodowego występującego przy wykonywaniu określonych prac oraz nieinformowanie pracowników o tym ryzyku;
- tworzenia służby bezpieczeństwa i higieny pracy lub powierzania wykonywania zadań tej służby innym osobom oraz wyznaczania pracowników do udzielania pierwszej pomocy, a także wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników;
- przydzielania pracownikom środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego;
- szkolenia pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.
- Nieprzeszkolenie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym nieprzeprowadzenie szkolenia wstępnego (instruktażu ogólnego i stanowiskowego) lub szkolenia okresowego.
- Nieudostępnienie pracownikom maszyn właściwych do wykonywania pracy i odpowiednio przystosowanych do jej wykonywania, niezapewnienie użytkowania tych maszyn w sposób niepogarszający bezpieczeństwa i zdrowia pracowników, niezastosowanie odpowiednich rozwiązań minimalizujących ryzyko związane z użytkowaniem maszyn oraz nieuwzględnienie przy ich doborze specyfiki stanowiska pracy, warunków środowiskowych i istniejących zagrożeń.
- Eksploatowanie maszyn wprowadzonych do obrotu przed dniem 1 stycznia 2003 r., w odniesieniu do których nie przeprowadzono procedury dostosowania do minimalnych wymagań dotyczących maszyn określonych w rozdziale 3 rozporządzenia bhp przy użytkowaniu maszyn.
- Niezapewnienie okresowych i specjalnych kontroli maszyn narażonych na pogorszenie stanu technicznego mogącego powodować sytuacje niebezpieczne, w tym po wykonaniu prac modyfikacyjnych, wystąpieniu zjawisk przyrodniczych, wydłużonym postoju, niebezpiecznych uszkodzeniach lub po wypadkach przy pracy, nieprzeprowadzanie kontroli przez upoważnione przez pracodawcę osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje lub przez jednostki działające na podstawie odrębnych przepisów.
- Niewyposażenie maszyny z własnym napędem w wymagane zabezpieczenia techniczne, w tym w urządzenia uniemożliwiające uruchomienie przez osoby nieupoważnione, urządzenia minimalizujące skutki kolizji, systemy hamowania i zatrzymywania wraz z awaryjnym hamowaniem, w rozwiązania poprawiające widoczność i oświetlenie odpowiednie do rodzaju wykonywanej pracy, w urządzenia przeciwpożarowe, w rozwiązania powodujące natychmiastowe zatrzymanie zdalnie sterowanej maszyny w przypadku, gdy znajduje się ona poza zasięgiem urządzenia do jej sterowania, i w urządzenia zabezpieczające przed ryzykiem zderzenia lub uderzenia podczas normalnej pracy zdalnie sterowanej maszyny.
- Niewyposażenie maszyn w urządzenia zatrzymania awaryjnego, w środki ochrony przed zagrożeniami spowodowanymi emisją lub wyrzucaniem substancji, materiałów lub przedmiotów, w odpowiednie obudowy lub urządzenia wyciągowe przy zagrożeniach emisją gazów, oparów, płynów lub pyłów, niewdrożenie zabezpieczeń adekwatnych do poziomu ryzyka związanego z upadkiem lub wyrzuceniem przedmiotów.
- Niezapewnienie pracownikom dostępu do instrukcji użytkowania maszyn zawierających informacje dotyczące warunków użytkowania, możliwych sytuacji nietypowych i zasad praktycznego stosowania maszyn.
- Nieprzeszkolenie pracowników w zakresie bezpiecznego użytkowania maszyn i nieprzeprowadzenie specjalistycznych szkoleń dla pracowników wykonujących naprawy, modernizację, konserwację lub obsługę maszyn.
- Niepoinformowanie pracownika w wymaganym terminie, w formie papierowej lub elektronicznej, o zmianie warunków zatrudnienia, objęciu układem zbiorowym pracy lub innym porozumieniem zbiorowym – z naruszeniem obowiązku niezwłocznego przekazania informacji, najpóźniej w dniu wejścia zmiany w życie.
- Zawarcie umowy o pracę bez określenia wszystkich wymaganych w tej umowie elementów, takich jak strony umowy, adres siedziby lub zamieszkania pracodawcy, rodzaj umowy, data jej zawarcia, warunki pracy i płacy (w tym: rodzaj pracy, miejsce wykonywania pracy, składniki wynagrodzenia, wymiar czasu pracy, dzień rozpoczęcia pracy), a także czas jej trwania lub dzień jej zakończenia w przypadku umów na czas określony i okres próbny.
Nieprzekazanie pracownikowi w wymaganych terminach informacji, w formie papierowej lub elektronicznej, o warunkach zatrudnienia, w szczególności dotyczących norm i wymiaru czasu pracy, przerw, odpoczynku, pracy zmianowej, składników wynagrodzenia, urlopu, zasad rozwiązywania stosunku pracy, polityki szkoleniowej i układów zbiorowych.
Nieprzekazanie w określonym terminie informacji o zmianach konkretnych warunków zatrudnienia pracownikom przed wyjazdem do pracy lub w celu wykonania zadania służbowego poza granicami kraju oraz pracownikom delegowanym w ramach świadczenia usług. - Niepoinformowanie pracownika w określonych terminach, w formie papierowej lub elektronicznej, m.in. o zmianie adresu swojej siedziby (lub adresu zamieszkania – w przypadku pracodawcy będącego osobą fizyczną) lub o zmianie warunków zatrudnienia, a także o objęciu układem zbiorowym pracy lub innym porozumieniem zbiorowym. Niepoinformowanie w określonych terminach o konkretnych warunkach zatrudnienia pracowników przed wyjazdem do pracy lub w celu wykonania zadania służbowego poza granicami kraju na okres przekraczający 4 kolejne tygodnie, jak również niepoinformowanie pracownika delegowanego z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w ramach świadczenia usług o zmianie konkretnych warunków zatrudnienia.
- Niepoinformowanie pracownika, w formie papierowej lub elektronicznej, o warunkach zatrudnienia w ciągu 7 dni od nawiązania stosunku pracy.
- Zawarcie umowy o pracę na okres próbny z naruszeniem dopuszczalnych limitów czasowych albo ponowne zawarcie umowy o pracę na okres próbny z tym samym pracownikiem bez zmiany rodzaju pracy.
- Nieustalenie systemów i rozkładów czasu pracy oraz okresów rozliczeniowych – w układzie zbiorowym pracy, regulaminie pracy albo obwieszczeniu – oraz niezawarcie układu zbiorowego pracy lub porozumienia z organizacjami związkowymi albo przedstawicielami pracowników.
- Nieprzeprowadzenie szkoleń wymaganych przepisami prawa, układem zbiorowym pracy, regulaminem, umową o pracę lub na polecenie przełożonego, a także nieponiesienie przez pracodawcę kosztów tych szkoleń lub niezaliczenie czasu ich trwania poza godzinami pracy do czasu pracy pracownika.
– Przestrzeganie przepisów bhp to jeden ze sprawdzonych sposobów uniknięcia wypadków. A rolnictwo wciąż pozostaje jedną z bardziej niebezpiecznych dziedzin gospodarki – zauważa Główny Inspektor Pracy Marcin Stanecki.