Pracujemy intensywnie nad nową ustawą o Państwowej Inspekcji Pracy. Czas, by inspektorzy w pełni czerpali z najnowszych rozwiązań i stosowali nowoczesne technologie. Inspekcja nie może być analogowa, bo straci kontakt z rosnącą grupą młodych pracowników wykonujących swoje zadania i zawody w wirtualnym świecie, ale także z gospodarką, która rozwija sztuczną inteligencję i znajduje dla niej zastosowania w praktyce — mówił Główny Inspektor Pracy Marcin Stanecki podczas konferencji w Białymstoku.
„Rola Państwowej Inspekcji Pracy w rozstrzyganiu sporów jako urzędu ze 105-letnią tradycją” to tytuł prelekcji wygłoszonej przez szefa Inspekcji podczas XXIV Zjazdu Katedr i Zakładów Prawa Pracy i Ubezpieczeń Społecznych odbywającego się na Wydziale Prawa Uniwersytetu w Białymstoku. W 2025 roku przebiegał on pod hasłem „Polskie i unijne prawo pracy oraz ubezpieczenia społeczne w XXI wieku. Stare problemy i nowe rozwiązania”. Honorowy patronat nad wydarzeniem objął Główny Inspektor Pracy Marcin Stanecki, a także Jego Magnificencja Rektor Uniwersytetu w Białymstoku, prof. dr hab. Mariusz Popławski, Dziekan Wydziału Prawa, dr hab. Artur Olechno, prof. UwB oraz Prezes ZUS Zbigniew Derdziuk.
- Od momentu przełomu demokratycznego w 1989 roku, kiedy to Inspekcja została podporządkowana Sejmowi RP, jej działalność nabrała nowego wymiaru, skupiając się na dostosowaniu standardów krajowych do wymogów Unii Europejskiej oraz na skutecznej ochronie pracowników – mówił Marcin Stanecki.
Obecnie inspektorzy wykonują blisko 50 różnych zadań ustawowych, co przy ograniczonych zasobach kadrowych stanowi wyzwanie.
- Na polskim rynku pracy funkcjonuje ponad milion podmiotów zatrudniających pracowników, a inspekcja dysponuje tylko 1500 etatami inspektorskimi. Gdybyśmy chcieli skontrolować wszystkie podmioty, zajęłoby to nam kilkadziesiąt lat – podkreśla Główny Inspektor Pracy Marcin Stanecki.
W związku z tym priorytetem jest skuteczność i precyzyjne działania w najbardziej zagrożonych obszarach.
Podstawą działalności Inspekcji jest ustawa z 13 kwietnia 2007 roku, która nakłada obowiązek nadzoru nad przestrzeganiem prawa pracy, bhp, legalności zatrudnienia oraz innych przepisów. Jednak zakres kompetencji jest znacznie szerszy, obejmując m.in. kontrolę transportu drogowego, działalności leczniczej, substancji chemicznych czy materiałów wybuchowych.
- Inspektorzy mają obowiązek znać i stosować przepisy nie tylko z ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy, ale także z odrębnych regulacji, co wymaga od nich szerokiej wiedzy i wysokich kompetencji – mówi Marcin Stanecki.
W ostatnich latach nasiliły się wyzwania stawiane inspektorom pracy, związane m.in. z kontrolą warunków zatrudnienia cudzoziemców czy przeciwdziałaniem nieuczciwym praktykom na rynku pracy.
- Zabiegamy o nowe uprawnienia inspektorów, aby skuteczniej walczyć z nieprawidłowościami, szczególnie w zakresie zatrudniania pracowników z zagranicy, gdzie często dochodzi do naruszeń praw pracowniczych – dodał Główny Inspektor Pracy.
Wprowadzenie nowych regulacji, dotyczących m.in. platform cyfrowych, ma na celu uporządkowanie statusu pracowników organizowanych przez aplikacje, takich jak kierowcy czy kurierzy.
Działania inspektorów przynoszą wymierne efekty. W 2024 roku przeprowadzili ponad 61 tysięcy kontroli, w tym 21,5 tys. w odpowiedzi na skargi pracownicze.
- Naszym celem jest nie tylko egzekwowanie prawa, ale także edukacja i prewencja. Chcemy budować świadomość społeczną na temat praw pracowniczych i bezpiecznych warunków pracy – podkreślał Marcin Stanecki.
Kontrole wykazały, że im większy pracodawca, tym rzadziej dochodzi do naruszeń. Nadal powszechny jest jednak problem terminowego wypłacania wynagrodzeń. W 2024 roku wydano decyzje na kwotę ponad 214 mln zł dla ponad 38 tysięcy pracowników. Inspektorzy wyegzekwowali ponad 83 mln zł zaległych wynagrodzeń na rzecz pracowników, a także wyeliminowali bezpośrednie zagrożenia dla życia i zdrowia ponad 77 tysięcy osób świadczących pracę.
- Dzięki naszym działaniom zawarto też umowy o pracę dla tysięcy pracowników, a wielu innym skorygowano nieprawidłowe umowy – podkreślił Główny Inspektor.
Ważnym aspektem działalności Inspekcji jest rozpatrywanie skarg składanych przez zatrudnionych.
- W 2024 roku otrzymaliśmy 43,9 tys. skarg, w których zgłoszono 78,6 tys. problemów. Ponad 34 proc. kontroli przeprowadzonych w ich wyniku potwierdziło naruszenia prawa – wyjaśniał Marcin Stanecki.
W obliczu rosnącej liczby cudzoziemców na rynku pracy Inspekcja skupia się na przeciwdziałaniu naruszeniom związanym z zatrudnianiem obcokrajowców. Wdrażanie unijnej dyrektywy o pracownikach platformowych ma na celu uporządkowanie statusu pracujących w modelach gig economy, co jest jednym z najważniejszych wyzwań przyszłości.
- Naszym celem jest, aby prawo pracy było przestrzegane, a pracownicy czuli się bezpiecznie i pewnie w miejscu pracy – podsumował Marcin Stanecki.
W obliczu dynamicznych zmian technologicznych i społecznych Inspekcja będzie nadal rozwijać swoje kompetencje i działania, by sprostać wyzwaniom XXI wieku.
Podczas wizyty w Białymstoku Główny Inspektor Pracy udzielił również wywiadów lokalnym mediom. Był „Gościem Obiektywu” w TVP 3 Białystok oraz „Gościem Rozmowy Dnia” w Radiu Białystok, gdzie poruszył m.in. tematy zmian przepisów dotyczących umów cywilnoprawnych oraz reformy Państwowej Inspekcji Pracy. Ponadto w programie „Obiektyw” mówił o roli Państwowej Inspekcji Pracy w rozstrzyganiu sporów wynikających z prawa pracy. Szef Inspekcji Pracy podkreślił także znaczenie spotkań i możliwości wymiany poglądów osób zajmujących się tą dziedziną prawa, w szczególności w dobie dynamicznych zmian i zróżnicowanych potrzeb stron stosunku pracy.