Procedury powierzania pracy cudzoziemcom zostaną uproszczone. Jednocześnie znacznie wzrosną sankcje za zatrudnianie cudzoziemców z naruszeniem przepisów. Inspektor pracy będzie mógł za nie nałożyć mandat, bez udziału sądu, do 10 000 zł. Co ważne, kara grzywny za część wykroczeń będzie wymierzana proporcjonalnie do liczby cudzoziemców, którym powierzono nielegalną pracę.
Ustawa z dnia 20 marca 2025 r. o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej – po tym, jak została opublikowana w „Dzienniku Ustaw” (z 12 maja, poz. 621) – już od 1 czerwca 2025 r. zastąpi dotychczas stosowaną w tym zakresie ustawę z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Celem nowej regulacji jest ograniczenie nadużyć, usprawnienie procedur dotyczących powierzania pracy cudzoziemcom, zmniejszenie zaległości w załatwianiu spraw przez urzędy oraz pełna elektronizacja takich postępowań.
Ustawę o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium RP (dalej: ustawa) tworzą przepisy wyodrębnione z ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, które dotyczą powierzania pracy cudzoziemcom oraz wykonywania przez nich pracy na terytorium Polski, w tym zezwoleń na pracę oraz oświadczeń o powierzeniu pracy cudzoziemcowi.
Ustawa nie ma zastosowania m.in. w przypadku powierzania pracy:
- obywatelom państw członkowskich Unii Europejskiej oraz Europejskiego Obszaru Gospodarczego,
- obywatelom Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, którzy są beneficjentami umowy o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa z Unii Europejskiej (art. 10 ust. 1 lit. b oraz d umowy),
- wolontariuszom wykonującym świadczenia na zasadach określonych w ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.
Definicja nielegalnego powierzenia pracy cudzoziemcowi
W art. 2 pkt 2 ustawy doprecyzowano i uporządkowano definicję nielegalnego powierzenia pracy cudzoziemcowi. Przyjęto, że oznacza to powierzenie pracy cudzoziemcowi:
- który nielegalnie przebywa na terytorium RP lub
- którego podstawa pobytu nie uprawnia do wykonywania pracy, lub
- bez zezwolenia na pracę lub oświadczenia o powierzeniu pracy cudzoziemcowi wpisanego do ewidencji oświadczeń, jeżeli są wymagane, lub
- na innych warunkach lub na innym stanowisku niż określone w odpowiednim zezwoleniu na pracę lub oświadczeniu o powierzeniu pracy cudzoziemcowi wpisanym do ewidencji oświadczeń, lub
- na innych warunkach lub na innym stanowisku niż określone w zezwoleniu na pobyt czasowy i pracę, o którym mowa w odpowiednich przepisach ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach, lub
- bez zawarcia umowy w formie pisemnej.
Potwierdzenie legalności pobytu cudzoziemca w Polsce
Do nowej ustawy przeniesiono przepisy określające obowiązki podmiotu powierzającego pracę cudzoziemcowi, polegające na żądaniu od cudzoziemca przedstawienia przed rozpoczęciem pracy ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium Polski oraz przechowywaniu kopii tego dokumentu. Wspomniane przepisy dotychczas znajdowały się w ustawie z dnia 15 czerwca 2012 r. o skutkach powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom przebywającym wbrew przepisom na terytorium RP. Jednocześnie regulacje te zostały doprecyzowane – m.in. podmiot powierzający pracę będzie miał prawo żądać od cudzoziemca przedstawienia aktualnego dokumentu pobytowego również w trakcie okresu wykonywania pracy.
Podmiot powierzający pracę cudzoziemcowi będzie też musiał przechowywać kopię takiego dokumentu przez cały okres wykonywania pracy przez cudzoziemca oraz przez okres 2 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym stosunek prawny będący podstawą zatrudnienia cudzoziemca uległ rozwiązaniu lub wygasł, chyba że odrębne przepisy przewidują dłuższy okres przechowywania dokumentacji dotyczącej zatrudnienia (art. 4 ustawy).
Więcej przesłanek odmowy wydania zezwolenia na pracę
Co do zasady nowa ustawa utrzymuje dotychczasowe podstawy odmowy wydania zezwolenia na pracę. Podobnie jak w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, w art. 13 ust. 1 uwzględniono przesłanki odmowy wydania zezwolenia na pracę ze względu na ukaranie za wykroczenia związane z powierzeniem nielegalnej pracy cudzoziemcom (w ustawie określone w art. 84) oraz niektóre przestępstwa, wśród których dodatkowo wskazano przestępstwo polegające na udaremnieniu lub utrudnianiu kontroli w zakresie inspekcji pracy (art. 225 § 2 Kodeksu karnego). Zgodnie z art. 13 ust. 1 pkt 11 nowej ustawy wojewoda nie będzie mógł wydać zezwolenia na pracę również wtedy, gdy z informacji przekazanych przez instytucje kontrolne wynika, że w okresie 24 miesięcy poprzedzających złożenie wniosku o to zezwolenie podmiot powierzający pracę udaremniał lub utrudniał przeprowadzenie kontroli legalności powierzenia pracy cudzoziemcom i wykonywania pracy przez cudzoziemców.
Poza tym dodano nowe rozwiązania mające na celu zapobieganie nadużyciom występującym przy zatrudnianiu cudzoziemców. W art. 13 ust. 1 pkt 7 wprowadzono przesłankę odmowy wydania zezwolenia na pracę, jeżeli pracę cudzoziemcowi powierzyłby podmiot, który nie jest agencją pracy tymczasowej działającą na terytorium RP zgodnie z obowiązującymi przepisami, a praca byłaby wykonywana na rzecz osoby trzeciej. Celem tej regulacji jest przeciwdziałanie licznym w ostatnich latach przypadkom outsourcingu siły roboczej, będącego w rzeczywistości pracą tymczasową, który służy unikaniu obowiązków wynikających z ustawy z dnia 9 lipca 2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych.
Wyższe sankcje karne
Zawarte w ustawie przepisy karne, określające wykroczenia związane z naruszeniem niektórych przepisów ustawy, w znacznym stopniu bazują na przepisach ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. W nowej ustawie podwyższono jednak wymiar kary za poszczególne wykroczenia (przewidziane w rozdziale 9) w celu zapewnienia ich odstraszającego charakteru oraz skuteczności egzekwowania określonych w ustawie obowiązków. Maksymalny wymiar kary grzywny po zmianach to 50 000 zł.
Na podstawie art. 84 ust. 1 ustawy osoba odpowiedzialna za nielegalne powierzenie pracy cudzoziemcowi podlegać będzie karze grzywny od 3000 zł do 50 000 zł (dotychczas od 1000 zł do 30 000 zł). W przypadku czynów zabronionych z art. 84 ust. 3 i 5, które dotyczą działań podejmowanych z premedytacją i wyrachowaniem, ustawa przewiduje wyższą karę grzywny – w kwocie od 6000 zł do 50 000 zł (dotychczas od 3000 zł do 30 000 zł). Taki sam wymiar kary został przewidziany dla wykroczenia polegającego na żądaniu od cudzoziemca korzyści majątkowej w zamian za podjęcie działań zmierzających do uzyskania zezwolenia na pracę lub innego dokumentu uprawniającego do pracy (art. 84 ust. 4).
Cudzoziemiec poniesie karę za nielegalne wykonywanie pracy w kwocie nie niższej niż 1000 zł. W tym przypadku podniesiono jedynie dolną granicę grzywny, górna – w związku z treścią art. 24 § 1 Kodeksu wykroczeń – będzie nadal wynosić 5000 zł.
Co ważne, kara grzywny za część wykroczeń będzie wymierzana proporcjonalnie do liczby cudzoziemców, którym powierzono pracę z naruszeniem przepisów. Nowe rozwiązanie ma zwiększyć dolegliwość kary dla podmiotów, które powierzają nielegalnie pracę wielu cudzoziemcom, w szczególności opierających swoją działalność gospodarczą na nielegalnej pracy cudzoziemców.
Ustawa wprowadza ponadto ważną zmianę w art. 96 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia. Na jej mocy inspektorzy pracy uzyskają uprawnienie do nakładania w postępowaniu mandatowym – w sprawach o czyny określone w art. 84 ustawy o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium RP – grzywny w wysokości do 10 000 zł.
|
Czyn zabroniony |
Kara grzywny |
Podstawa prawna |
|
wobec podmiotu powierzającego pracę za: |
||
|
nielegalne powierzanie pracy cudzoziemcowi |
od 3000 zł do 50 000 zł; nie mniej niż 3000 zł za jednego cudzoziemca |
art. 84 ust. 1 i ust. 13 |
|
doprowadzenie cudzoziemca do nielegalnego wykonywania pracy za pomocą wprowadzenia go w błąd, wyzyskania błędu, wykorzystania zależności służbowej lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania |
od 6000 zł do 50 000 zł; nie mniej niż 6000 zł za jednego cudzoziemca |
art. 84 ust. 3 i ust. 14 |
|
żądanie od cudzoziemca korzyści majątkowej w zamian za podjęcie działań zmierzających do uzyskania zezwolenia na pracę lub innego dokumentu uprawniającego do wykonywania pracy |
od 6000 zł do 50 000 zł; nie mniej niż 6000 zł za jednego cudzoziemca |
art. 84 ust. 4 i ust. 14 |
|
doprowadzenie innej osoby do nielegalnego zatrudnienia cudzoziemca za pomocą wprowadzenia w błąd, wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania |
od 6000 zł do 50 000 zł; nie mniej niż 6000 zł za jednego cudzoziemca |
art. 84 ust. 5 i ust. 14 |
|
niedopełnienie obowiązku: – przedstawienia cudzoziemcowi przed podpisaniem umowy sporządzonej w języku polskim treści tej umowy na piśmie w wersji dla niego zrozumiałej – jeśli nie posługuje się on językiem polskim, a także przechowywania jej przez okres wykonywania pracy przez cudzoziemca oraz okres 2 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym stosunek prawny będący podstawą zatrudnienia cudzoziemca uległ rozwiązaniu lub wygasł, chyba że odrębne przepisy przewidują dłuższy okres przechowywania dokumentacji dotyczącej zatrudnienia (art. 5 ust. 2); – przekazania organowi, który wydał zezwolenie na pracę, kopii umowy z tym cudzoziemcem w języku polskim, za pomocą systemu teleinformatycznego, o którym mowa w ustawie z dnia 20 marca 2025 r. o rynku pracy i służbach zatrudnienia, przed powierzeniem pracy cudzoziemcowi, a jeśli cudzoziemcowi powierzono pracę na podstawie umowy o pomocy przy zbiorach – w terminie 7 dni od dnia powierzenia pracy (art. 17 ust. 1 pkt 2); – przekazania organowi, który wpisał oświadczenie o powierzeniu pracy cudzoziemcowi do ewidencji oświadczeń, kopii umowy z cudzoziemcem w języku polskim, za pomocą wyżej określonego systemu teleinformatycznego, przed powierzeniem pracy cudzoziemcowi (art. 68 ust. 1 pkt 2) |
od 1000 zł do 3000 zł |
art. 84 ust. 6 |
|
niedopełnienie obowiązku: 1. powiadomienia organu, który wydał zezwolenie na pracę o tym, że: – nastąpiła zmiana siedziby lub miejsca pobytu stałego, nazwy lub formy prawnej: a) podmiotu powierzającego pracę cudzoziemcowi, b) podmiotu, do którego pracownik jest delegowany przez podmiot zagraniczny, c) pracodawcy użytkownika; – nastąpiło przejście zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę; – nastąpiła zmiana nazwy stanowiska pracy bez zmiany zakresu obowiązków cudzoziemca (art. 18 ust. 2) 2. powiadomienia organu, który wydał zezwolenie na pracę, że: – cudzoziemiec nie podjął pracy w okresie 2 miesięcy od początkowej daty ważności zezwolenia na pracę; – cudzoziemiec przerwał pracę na okres przekraczający 2 miesiące; – cudzoziemiec zakończył pracę wcześniej niż 2 miesiące przed upływem okresu ważności zezwolenia na pracę (art. 19) |
nie niższa niż 500 zł (od 500 zł do 5000 zł – w związku z treścią art. 24 § 1 Kodeksu wykroczeń) |
art. 84 ust. 7 |
|
niedopełnienie obowiązku zawarcia z cudzoziemcem odrębnej umowy w formie pisemnej określającej warunki najmu lub użyczenia kwatery mieszkalnej – jeżeli cudzoziemiec wjechał na terytorium Polski na podstawie wizy wydanej w celu wykonywania pracy sezonowej lub w ramach ruchu bezwizowego w związku z wnioskiem o wydanie zezwolenia na pracę sezonową wpisanym do ewidencji wniosków, a polski podmiot powierzający pracę cudzoziemcowi zapewnia mu zakwaterowanie (art. 59 ust. 1) |
od 500 zł do 2000 zł |
art. 84 ust. 8 |
|
ustalenie przy zawarciu umowy najmu kwatery mieszkalnej czynszu wygórowanego w stosunku do wynagrodzenia netto, które otrzymuje cudzoziemiec w okresie najmu, biorąc pod uwagę standard zakwaterowania i stawki rynkowe (art. 59 ust. 3) |
od 200 zł do 2000 zł |
art. 84 ust. 9 |
|
niedopełnienie przez polski podmiot powierzający pracę cudzoziemcowi, którego oświadczenie o powierzeniu pracy cudzoziemcowi zostało wpisane do ewidencji oświadczeń, obowiązku powiadomienia starosty, który dokonał wpisu, o: – podjęciu pracy przez cudzoziemca – w terminie 7 dni od dnia rozpoczęcia pracy; – niepodjęciu pracy przez cudzoziemca – w terminie 14 dni od dnia rozpoczęcia pracy określonego w ewidencji oświadczeń (art. 70 ust. 1 pkt 1 i 2) lub przekazanie nieprawdziwych informacji o podjęciu, niepodjęciu lub zakończeniu pracy przez cudzoziemca na podstawie oświadczenia o powierzeniu pracy cudzoziemcowi |
od 500 zł do 5000 zł |
art. 84 ust. 10 |
|
powierzenie pracy cudzoziemcowi skierowanemu do wykonywania pracy przez podmiot niebędący agencją zatrudnienia |
nie niższa niż 6000 zł; nie mniej niż 6000 zł za jednego cudzoziemca |
art. 84 ust. 11 i 14 |
|
skierowanie cudzoziemca, któremu powierzono pracę, do wykonywania pracy na rzecz i pod kierownictwem innego podmiotu na innej podstawie niż umowa przewidująca wykonywanie pracy tymczasowej |
nie niższa niż 3000 zł (od 3000 zł do 5000 zł – w związku z treścią art. 24 § 1 Kodeksu wykroczeń) |
art. 84 ust. 12 |
|
wobec cudzoziemca za: |
||
|
nielegalne wykonywanie pracy |
nie niższa niż 1000 zł (od 1000 zł do 5000 zł – w związku z treścią art. 24 § 1 Kodeksu wykroczeń) |
art. 84 ust. 2 |