Prace szczególnie niebezpieczne oraz prace wymagające szczególnej sprawności psychofizycznej

I. Prace szczególnie niebezpieczne

Jakie prace, w świetle przepisów bhp, uznane są za szczególnie niebezpieczne?

Przez prace szczególnie niebezpieczne rozumie się:

• prace określone w ogólnych przepisach bhp jako szczególnie niebezpieczne,
• prace określone jako szczególnie niebezpieczne w branżowych przepisach dotyczących bhp,
• określone jako szczególnie niebezpieczne w instrukcjach eksploatacji urządzeń i instalacji,
• inne prace o zwiększonym zagrożeniu lub wykonywane w utrudnionych warunkach, uznane przez pracodawcę za szczególnie niebezpieczne.

Ogólne przepisy bhp do prac szczególnie niebezpiecznych zaliczają:

• roboty budowlane, rozbiórkowe, remontowe i montażowe prowadzone bez wstrzy­mania ruchu zakładu pracy lub jego części,
• prace w zbiornikach, kanałach, wnętrzach urządzeń technicznych i innych niebez­piecznych przestrzeniach zamkniętych,
• prace przy użyciu materiałów niebezpiecznych,
• prace na wysokości.

Jakie są podstawowe obowiązki pracodawcy i wymagania przepisów ogólnych bhp przy wykonywaniu prac szczególnie niebezpiecznych?

Przy wykonywaniu takich prac należy zapewnić:

1. bezpośredni nadzór nad tymi pracami wyznaczonych w tym celu osób,
2. odpowiednie środki zabezpieczające, zarówno organizacyjne, jak i techniczne, w postaci asekuracji pracujących, zastosowania środków ochrony zbiorowej (automatyczna wentylacja lub odpylanie), ewentualnie środków ochrony indywidualnej (aparaty tlenowe, urządzenia samohamowne chroniące przed upadkiem z wysokości), oznakowania stref niebezpiecznych itp.,
3. instruktaż pracowników, w szczególności obejmujący: imienny podział pracy, kolejność wykonywania zadań, wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy poszczególnych czynnościach, pracę na pisemne polecenie, postępowanie w sytuacjach awaryjnych.

Obowiązki powyższe mogą być zrealizowane np. przez:

• protokolarne ustalenie przez pracodawcę i osobę kierującą pracownikami szczegó­łowych warunków bezpieczeństwa i higieny pracy prowadzonych robót z imiennym podziałem obowiązków w tym zakresie,
• podejmowanie i prowadzenie prac wyłącznie na podstawie pisemnego pozwolenia, którego tryb wydawania ustalił pracodawca,
• poinformowanie pracowników o właściwościach stosowanych materiałów, półfabry­katów i wyrobów gotowych oraz o sposobach bezpiecznego ich stosowania i postę­powania w sytuacjach awaryjnych.

Wymagania ogólne bhp, dotyczące robót budowlanych, rozbiórkowych, remontowych i montażowych prowadzonych bez wstrzymania ruchu zakładu pracy lub jego części określone są w § 82-84 rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp.

Wymagania ogólne bhp, dotyczące prac w zbiornikach, kanałach, wnętrzach urządzeń technicznych i innych niebezpiecznych przestrzeniach zamkniętych, określone są w § 85-90 rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp.

Wymagania ogólne bhp, dotyczące prac przy użyciu materiałów niebezpiecznych, określone są w § 91-104 rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp.

Wymagania ogólne bhp dotyczące prac na wysokości, określone są w § 105-110 rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp.

Jakie przepisy branżowe bhp określają prace szczególnie niebezpieczne?

Prace szczególnie niebezpieczne to również prace określone w branżowych szczegółowych przepisach bhp, m.in. w:

1. Rozporządzeniu w sprawie bhp podczas wykonywania robót budowlanych.
2. Rozporządzeniu w sprawie bhp w oczyszczalniach ścieków.
3. Rozporządzeniu w sprawie bhp przy obsłudze amoniakalnych instalacji chłodniczych w zakładach przetwórstwa rolno-spożywczego.
4. Ustawie o wykonywaniu prac podwodnych.
5. Rozporządzeniu w sprawie bhp przy magazynowaniu, napełnianiu i rozprowadzaniu gazów płynnych.
6. Rozporządzeniu w sprawie bhp w hutnictwie żelaza i stali.
7. Rozporządzeniu w sprawie bhp przy czyszczeniu powierzchni, malowaniu natryskowym i natryskiwaniu cieplnym.
8. Rozporządzeniu w sprawie bhp pracy przy przetwórstwie tworzyw sztucznych.
9. Rozporządzeniu w sprawie bhp przy produkcji szkła i wyrobów ze szkła.
10. Rozporządzeniu w sprawie bhp przy budowie i przebudowie oraz remoncie jednostek pływających.
11. Rozporządzeniu w sprawie bhp w odlewniach metali.
12. Rozporządzeniu w sprawie bhp przy urządzeniach energetycznych.

II. Prace wymagające szczególnej sprawności psychofizycznej

Za prace wymagające szczególnej sprawności psychofizycznej obligatoryjnie uznane są prace wymienione w rozporządzeniu w sprawie rodzajów prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej.

Rodzaje tych prac wskazane są w rozporządzeniu w sprawie rodzajów prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej. Są to prace:

• przy obsłudze suwnic sterowanych z kabiny i zdalnie sterowanych,
• przy obsłudze podnośników i platform hydraulicznych,
• przy obsłudze układnic magazynowych i przy obsłudze żurawi wieżowych i samojezdnych,
• operatorów samojezdnych ciężkich maszyn budowlanych i maszyn drogowych,
• przy obsłudze urządzeń mechanicznych, związanych z czynnościami wyburzeniowymi,
• operatorów pulpitów sterowniczych urządzeń technologicznych wielofunkcyjnych i wielozadaniowych,
• drużyn trakcyjnych oraz maszynistów - operatorów samojezdnych ciężkich maszyn torowych i kierowców drezyn motorowych,
• nastawniczego, ustawiacza i manewrowego na kolei i na zakładowych bocznicach kolejowych oraz prace dyżurnego ruchu na kolei,
• kierowców: autobusów,
• pojazdów przewożących materiały niebezpieczne oraz pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 16 ton i długości powyżej 12 m,
• trolejbusów i motorniczych tramwajów,
• przy montażu i remoncie sieci trakcyjnych,
• przy liniach napowietrznych niskich, średnich i wysokich napięć,
• przy obsłudze urządzeń ciśnieniowych podlegających pełnemu dozorowi technicznemu,
• przy obsłudze instalacji chemicznych do produkcji gazów toksycznych lub tworzących mieszaniny wybuchowe z powietrzem,
• przy materiałach łatwopalnych, środkach toksycznych i materiałach biologicznie zakaźnych,
• maszynisty maszyn wyciągowych, sygnalisty szybowego, operatora samojezdnych maszyn przodkowych, operatora pojazdów poza przodkowych i samojezdnych maszyn pomocniczych,
• maszynisty lokomotyw pod ziemią,
• prace mechanika i maszynisty wiertni,
• operatora i kierowcy agregatów cementacyjnych zasobników oraz urządzeń do intensyfikacji wydobycia ropy i gazu – w zakładach górniczych wydobywających kopaliny metodą otworów wiertniczych i w zakładach wykonujących prace geologiczne;
• na wysokości na masztach i wieżach antenowych
• prace na wiaduktach i mostach.

Dobrą praktyką jest wytypowanie tych rodzajów prac, spośród wskazanych w wskazanym powyżej rozporządzeniu, które wykonywane są w zakładzie pracy i podanie ich do wiadomości pracowników.

III. Prace wykonywane przez co najmniej 2 osoby

Pracodawca, zgodnie z art. 225 Kodeksu pracy, obowiązany jest zapewnić, aby prace, przy których istnieje możliwość wystąpienia szczególnego zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzkiego, były wykonywane przez co najmniej 2 osoby, w celu zapewnienia asekuracji.

Przykładem prac wykonywanych w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego, wymagających asekuracji, są prace eksploatacyjne wykonywane przy urządzeniach energetycznych wymienione w § 27 rozporządzenia w sprawie bhp przy urządzeniach energetycznych.

Zgodnie z tym przepisem pracodawca ustala i aktualizuje szczegółowy wykaz prac eks­ploatacyjnych przy urządzeniach energetycznych, stwarzających możliwość wystąpienia szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego z uwzględnieniem przepisów rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp oraz wyników identyfikacji zagrożeń i oceny ryzyka zawodowego związanego z zagrożeniami, które mogą występować podczas wykonywania prac.