Informacja na temat możliwości powierzania pracy cudzoziemcom w godzinach nadliczbowych lub podwyższenia wymiaru czasu pracy cudzoziemca (w przypadku zatrudnienia na podstawie umowy o pracę) bądź zwiększenia liczby godzin pracy w tygodniu lub miesiącu (w sytuacji wykonywania pracy przez cudzoziemca na podstawie umowy cywilnoprawnej)

Aktualnie obowiązujące akty prawne, tj. m.in. ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (znowelizowane na mocy ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw, która weszła w życie od 29 stycznia 2022 r.), a także ustawa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa i Kodeks pracy, dopuszczają w określonych sytuacjach możliwość powierzania pracy cudzoziemcowi w godzinach nadliczbowych bądź w wyższym wymiarze czasu pracy lub większej liczbie godzin niż wskazane w dokumencie legalizującym wykonywanie pracy przez cudzoziemca na terytorium RP (tj. w zezwoleniu na pracę, zezwoleniu na pracę sezonową lub zezwoleniu na pobyt czasowy i pracę, oświadczeniu o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi bądź powiadomieniu powiatowego urzędu pracy – za pośrednictwem systemu teleinformatycznego: praca.gov.pl – o powierzeniu pracy obywatelowi Ukrainy).

Uwaga!

W żadnym przypadku nie jest dozwolone powierzanie pracy cudzoziemcowi w wymiarze niższym niż przewidziany w wymienionych dokumentach. Taka sytuacja stanowi wykroczenie polegające na powierzeniu cudzoziemcowi nielegalnego wykonywania pracy, za które grozi grzywna w wysokości od 1.000 do 30.000 zł.

Wspomniana możliwość powierzenia pracy cudzoziemcowi w godzinach nadliczbowych, w wyższym wymiarze czasu pracy lub w większej liczbie godzin niż określona w dokumencie legalizującym wykonywanie pracy przez cudzoziemca jest uzależniona od rodzaju umowy, na podstawie której cudzoziemiec świadczy pracę (umowa o pracę bądź umowa cywilnoprawna – np. zlecenie, umowa o dzieło, umowa o pomocy przy zbiorach) oraz od tego, jaki dokument legalizuje pracę danego cudzoziemca na terytorium Polski (zezwolenie na pracę, zezwolenie na pracę sezonową, zezwolenie na pobyt czasowy i pracę, oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi, powiadomienie PUP – za pośrednictwem systemu teleinformatycznego: praca.gov.pl – o powierzeniu pracy obywatelowi Ukrainy).

W przypadku zatrudnienia cudzoziemca na podstawie umowy o pracę powierzanie mu pracy w godzinach nadliczbowych w rozumieniu Kodeksu pracy jest możliwe bez względu na rodzaj dokumentu stanowiącego podstawę legalnego wykonywania pracy przez cudzoziemca – tzn. niezależnie od tego, czy świadczy on pracę w oparciu o zezwolenie na pracę, zezwolenie na pracę sezonową, zezwolenie na pobyt czasowy i pracę, oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi czy też powiadomienie powiatowego urzędu pracy, za pośrednictwem systemu teleinformatycznego: praca.gov.pl, o powierzeniu wykonywania pracy obywatelowi Ukrainy.

W wyżej określonych sytuacjach polecenie cudzoziemcowi pracy w godzinach nadliczbowych nie wymaga zmiany lub wydania nowego zezwolenia na pracę, zezwolenia na pracę sezonową bądź zezwolenia na pobyt czasowy i pracę, dokonania wpisu nowego oświadczenia do ewidencji oświadczeń w powiatowym urzędzie pracy, ewentualnie złożenia nowego powiadomienia o powierzeniu pracy obywatelowi Ukrainy. Za wyjątkiem wykonywania pracy przez cudzoziemca na podstawie zezwolenia na pracę sezonową lub oświadczenia, obowiązki takie nie spoczywają na podmiocie zatrudniającym również w przypadku zwiększenia wymiaru czasu pracy cudzoziemca zatrudnionego na część etatu (np. z 1/2 etatu do pełnego etatu, z 1/4 etatu do 1/3 etatu itd.).

Zgodnie ze stanowiskiem Ministra Rodziny i Polityki Społecznej, które zostało wyrażone w piśmie z dnia 24 marca 2022 r., znak: DRP-XI.058.3.2022.MEP, stanowiącym odpowiedź na interpelację poselską nr 31230, w zakresie dotyczącym pracy w godzinach nadliczbowych do cudzoziemca, tak jak do obywatela polskiego zatrudnionego na podstawie umowy o pracę, mają zastosowanie przepisy Kodeksu pracy. Wykonywanie pracy w godzinach nadliczbowych na zasadach określonych w tym kodeksie z reguły ma charakter incydentalny, w związku z tym godziny te nie są wliczane do podstawowego czasu pracy określonego w zezwoleniu, oświadczeniu lub powiadomieniu.

Polecając cudzoziemcowi wykonywanie pracy w godzinach nadliczbowych, pracodawca ma obowiązek bezwzględnie przestrzegać odpowiednich przepisów Kodeksu pracy. W szczególności zgodnie z art. 151 § 1 k.p. praca w godzinach nadliczbowych jest dopuszczalna tylko w razie:

1. konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii;
2. szczególnych potrzeb pracodawcy.

W kontekście przytoczonego przepisu niedopuszczalne jest takie organizowanie czasu pracy pracownika (w tym również będącego cudzoziemcem), gdzie praca w godzinach nadliczbowych jest z góry zaplanowana lub ma charakter stały i wynika z przyjętego w danym zakładzie sposobu organizacji pracy.

Poza tym w odniesieniu do cudzoziemców zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy pracodawca jest obowiązany stosować się do zasady wyrażonej w art. 151 § 5 k.p., zgodnie z którą strony ustalają w umowie o pracę dopuszczalną liczbę godzin pracy ponad określony w umowie wymiar czasu pracy, których przekroczenie uprawnia pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy, oprócz normalnego wynagrodzenia, do dodatku takiego jak w przypadku wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych.

Natomiast w sytuacji, gdy cudzoziemiec świadczy pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej i podstawą dopuszczenia go do polskiego rynku pracy jest zezwolenie na pracę, zezwolenie na pracę sezonową, zezwolenie na pobyt czasowy i pracę lub oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi, nie jest dozwolone zwiększenie określonej w tych dokumentach liczby godzin pracy cudzoziemca w tygodniu lub miesiącu – bez uprzedniej zmiany treści zezwolenia lub wydania nowego zezwolenia bądź wpisania do ewidencji oświadczeń w PUP nowego oświadczenia, które uwzględnia tę zmianę.

Ważne!

W przypadku wykonywania pracy na podstawie umowy cywilnoprawnej możliwość zwiększenia liczby godzin pracy istnieje jedynie w odniesieniu do obywateli Ukrainy pracujących w oparciu o powiadomienie PUP – za pośrednictwem systemu teleinformatycznego: praca.gov.pl – o powierzeniu pracy takiemu cudzoziemcowi, co wynika z art. 22 ust. 1 znowelizowanej z dniem 15 lipca 2022 r. ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Zwiększenie liczby godzin pracy obywatela Ukrainy w porównaniu ze wskazaną w powiadomieniu może jednak odbyć się wyłącznie pod warunkiem odpowiedniego zwiększenia wynagrodzenia cudzoziemca – adekwatnie do podwyższonej liczby godzin pracy.

Oczywiście, za pracę w godzinach nadliczbowych oraz w zwiększonym wymiarze czasu pracy lub liczbie godzin pracy wyższej niż określona w zezwoleniu lub oświadczeniu cudzoziemcowi również przysługuje odpowiednio zwiększone wynagrodzenie – zgodnie z ogólnymi przepisami Kodeksu pracy lub Kodeksu cywilnego.

Uwaga!

Zwiększenie wymiaru czasu pracy cudzoziemca bądź liczby godzin jego pracy w tygodniu lub miesiącu bez uprzedniej zmiany treści lub wydania nowego dokumentu dopuszczającego cudzoziemca do polskiego rynku pracy (zezwolenia na pracę, zezwolenia na pracę sezonową, zezwolenia na pobyt czasowy i pracę, oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi) – w sytuacjach, w których jest to wymagane – stanowi powierzenie cudzoziemcowi nielegalnego wykonywania pracy i jest wykroczeniem określonym w art. 120 ust. 1 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, które jest zagrożone karą grzywny od 1.000 do 30.000 zł.

Ponieważ – jak wyżej wskazano – polecenie cudzoziemcowi pracy w godzinach nadliczbowych nie wymaga zmiany lub wydania nowego zezwolenia na pracę, zezwolenia na pracę sezonową bądź zezwolenia na pobyt czasowy i pracę, wpisania nowego oświadczenia do ewidencji w PUP lub też złożenia nowego powiadomienia o powierzeniu pracy obywatelowi Ukrainy, taka sytuacja nie jest kwalifikowana jako wykroczenie.

Dodatkowo należy zwrócić uwagę, iż – niezależnie od przedstawionych wyżej zasad – z uwagi na obowiązujący od dnia 16 maja 2022 r. do odwołania stan zagrożenia epidemicznego (który został wprowadzony w miejsce poprzednio obowiązującego stanu epidemii), na mocy przepisu szczególnego wyjątkowo zmianę wymiaru czasu pracy lub liczby godzin pracy cudzoziemca uznaje się za prawnie dopuszczalną, jeżeli następuje ona w związku z korzystaniem przez podmiot powierzający wykonywanie pracy z rozwiązań przewidzianych w wyszczególnionych poniżej przepisach ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych.

W myśl art. 15z⁵ ust. 1 powołanej ustawy, jeśli – na skutek skorzystania przez podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi z uprawnień określonych w następujących przepisach tej ustawy:

• art. 3 (polecenie wykonywania pracy zdalnej – nie obejmuje możliwości zmiany wymiaru czasu pracy albo liczby godzin pracy),
• art. 15g ust. 8 (dopuszczalność obniżenia wymiaru czasu pracy maksymalnie o 20%, nie więcej niż do 0,5 etatu),
• art. 15x ust. 1 (w określonych przedsiębiorstwach możliwość: zmiany systemu lub rozkładu czasu pracy pracowników, polecenia świadczenia pracy w godzinach nadliczbowych, pozostawania w gotowości do pracy),
• art. 15zf ust. 1 (dopuszczalność wprowadzenia elastycznych zasad ustalania pracownikom czasu pracy u pracodawcy, u którego wystąpił spadek obrotów gospodarczych w następstwie wystąpienia COVID-19)

– uległy zmianie warunki wykonywania pracy przez cudzoziemca określone w:

1. zezwoleniu na pobyt czasowy i pracę,
2. zezwoleniu na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji,
3. zezwoleniu na pracę,
4. zezwoleniu na pracę sezonową,
5. oświadczeniu o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi wpisanym do ewidencji oświadczeń

– cudzoziemiec może wykonywać pracę na tych zmienionych warunkach bez konieczności zmiany zezwolenia, uzyskania nowego zezwolenia lub wpisania nowego oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi do ewidencji oświadczeń.