W myśl art. 3 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o Karcie Polaka, karta ta jest – wydawanym przez właściwego polskiego konsula – dokumentem potwierdzającym przynależność danego cudzoziemca do Narodu Polskiego. Poświadcza ona także uprawnienia wynikające z posiadania karty, w tym możliwość wykonywania pracy w Polsce bez zezwolenia na pracę. Posiadacz Karty Polaka jest również zwolniony z opłat konsularnych za przyjęcie i rozpatrzenie wniosku o wydanie wizy krajowej w celu korzystania z uprawnień wynikających z posiadania tej karty (symbol tej wizy to „D 18”).

Od 14 lipca 2019 r. – na mocy ustawy z dnia 16 maja 2019 r. o zmianie ustawy o Karcie Polaka – karta ta może być przyznana cudzoziemcom ze wszystkich krajów świata. Przed tym dniem była ona wydawana tylko obywatelom Armenii, Azerbejdżanu, Białorusi, Gruzji, Kazachstanu, Kirgistanu, Mołdawii, Rosji, Tadżykistanu, Turkmenistanu, Ukrainy, Uzbekistanu, Estonii, Litwy i Łotwy oraz cudzoziemcom posiadającym w jednym z tych krajów status bezpaństwowca (w sumie było to 15 krajów, powstałych po rozpadzie Związku Radzieckiego).

Należy zwrócić uwagę, że Karta Polaka nie jest dokumentem legalizującym pobyt cudzoziemca na terytorium RP (nie uprawnia ona również do przekraczania granicy). Z art. 2 ust. 1 pkt 14 i 22a ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy wynika w szczególności, że jednym z warunków legalnego powierzenia pracy cudzoziemcowi i legalnego jej wykonywania jest legalny pobyt cudzoziemca w Polsce. A zatem cudzoziemiec legitymujący się Kartą Polaka, chcąc legalnie wykonywać pracę na terytorium RP, musi posiadać np. odpowiednią wizę bądź zezwolenie na pobyt czasowy (kartę pobytu).

Ponadto podstawa pobytu cudzoziemca powinna należeć do kategorii podstaw uprawniających obcokrajowców do wykonywania pracy na terytorium Polski (podstawy te określa art. 87 ust. 1 pkt 12 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy).

W celu korzystania z uprawnień wynikających z posiadania Karty Polaka jest wydawana wiza, w której cel wydania określa się symbolem „18”. Cudzoziemiec mający taką kartę może jednak pracować także w przypadku, gdy posiada inny tytuł pobytowy. Obowiązujące przepisy przyjmują bowiem zasadę, że dokument pobytowy odpowiedni do wykonywania pracy stanowi każda wiza (typu „C” – wiza Schengen lub typu „D” – wiza krajowa), niezależnie od celu jej wydania oraz każde zezwolenie na pobyt czasowy, z wyjątkiem wiz i zezwoleń wskazanych w przepisach jako wykluczające podjęcie pracy (zostały one wymienione poniżej).

Cudzoziemiec nie może legalnie pracować, gdy przebywa w Polsce na podstawie:

• polskiej wizy, której cel wydania został oznaczony symbolem:

• „01” – cel turystyczny,
• „20” – korzystanie z ochrony czasowej,
• „21” – przyjazd ze względów humanitarnych, z uwagi na interes państwa lub zobowiązania międzynarodowe;

• zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego na podstawie art. 181 ust. 1 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach.