Zgodnie z art. 87 ust. 1 pkt 12 lit. b ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy cudzoziemiec jest uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli – co do zasady – spełnia łącznie następujące warunki:

1. przebywa na terytorium RP m.in. na podstawie art. 108 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach, jeśli bezpośrednio przed złożeniem wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy cudzoziemiec był uprawniony do wykonywania pracy na terytorium RP

oraz

1. posiada zezwolenie na pracę.

Ad. 1

Wskazany wyżej przepis art. 108 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach dotyczy złożenia przez cudzoziemca wniosku o udzielenie mu zezwolenia na pobyt czasowy na terytorium Polski (w tym również na pobyt czasowy i pracę, czyli tzw. zezwolenia jednolitego). Zgodnie z tym uregulowaniem, jeżeli termin na złożenie wniosku o udzielenie cudzoziemcowi zezwolenia na pobyt czasowy został zachowany (tzn. wniosek został złożony nie później niż w ostatnim dniu legalnego pobytu cudzoziemca na terytorium RP) i wniosek ten nie zawiera braków formalnych lub braki formalne zostały uzupełnione w terminie:

1) wojewoda umieszcza w dokumencie podróży cudzoziemca (tj. najczęściej paszporcie) odcisk stempla potwierdzającego złożenie wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy;

2) pobyt cudzoziemca na terytorium RP uważa się za legalny od dnia złożenia wniosku do dnia, w którym decyzja w sprawie udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy stanie się ostateczna.

Należy zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 87 ust. 1 pkt 12 lit. b ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w związku z art. 108 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach niezbędnym warunkiem legalnego wykonywania pracy przez cudzoziemca oczekującego na wydanie zezwolenia na pobyt czasowy (w tym także zezwolenia jednolitego na pobyt i pracę) jest spełnienie wymogów polegających na tym, że termin na złożenie wniosku o udzielenie cudzoziemcowi tego zezwolenia został zachowany i wniosek nie zawiera braków formalnych lub zostały one uzupełnione w terminie. Potwierdzenie spełnienia tych wymogów stanowi odcisk stempla umieszczony przez wojewodę w dokumencie podróży (paszporcie) cudzoziemca.

Jak dowodzi praktyka, w wielu przypadkach stemple te nie są stawiane przez urzędy wojewódzkie „od ręki”, lecz nieraz po długim okresie oczekiwania. Należy podkreślić, że samo potwierdzenie przyjęcia wniosku przez urząd wojewódzki nie jest równoznaczne ze wspomnianym stemplem, ponieważ jest to zazwyczaj tylko potwierdzenie wpływu złożonych przez cudzoziemca dokumentów do urzędu i nie stanowi ono poświadczenia przez urząd faktu zweryfikowania wniosku pod względem formalnym (czy jest on kompletny i nie zawiera braków formalnych).

Mając powyższe na względzie, należy zastrzec, że ewentualne świadczenie pracy przez cudzoziemca przed uzyskaniem stempla jest obarczone ryzykiem, że w przypadku nieotrzymania tego stempla wykonywanie oraz powierzanie pracy cudzoziemcowi może zostać – podczas kontroli ze strony Państwowej Inspekcji Pracy lub Straży Granicznej – uznane za nielegalne już od chwili upływu ważności poprzednio posiadanych dokumentów legalizujących pracę. Grozi to zarówno cudzoziemcowi, jak i pracodawcy konsekwencjami m.in. w postaci kary grzywny (w stosunku do podmiotu powierzającego pracę od 1000 do 30 000 zł, wobec cudzoziemca – od 20 do 5000 zł).

Ponadto należy pamiętać, że dodatkowy warunek legalnego wykonywania pracy przez cudzoziemca, który złożył wniosek o zezwolenie na pobyt czasowy i pracę, stanowi wymóg, aby bezpośrednio przed złożeniem wniosku o to zezwolenie cudzoziemiec był uprawniony do świadczenia pracy na terytorium Polski. Sytuacja taka zachodzi w szczególności, gdy w dniu złożenia tego wniosku obcokrajowiec:

• miał ważne zezwolenie na pracę,
• posiadał ważne oświadczenie pracodawcy wpisane do ewidencji lub zarejestrowane przez właściwy powiatowy urząd pracy (w przypadku obywateli Ukrainy, Białorusi, Rosji, Mołdawii, Gruzji lub Armenii),
• na mocy przepisu szczególnego był zwolniony z obowiązku uzyskania zezwolenia na pracę

oraz

• posiadał podstawę pobytu na terytorium RP niewykluczającą wykonywania pracy (nie może to np. wiza wydana w celu turystycznym).

Ad. 2

Jeszcze jednym warunkiem legalności wykonywania pracy przez cudzoziemca w okresie oczekiwania na zezwolenie jednolite jest, co do zasady, posiadanie przez cudzoziemca przez cały ten okres zezwolenia na pracę lub oświadczenia, w których wskazano aktualny podmiot powierzający mu pracę.

Wyjątkowo zezwolenie na pracę lub oświadczenie nie jest wymagane, jeżeli zostaną ściśle spełnione przesłanki zawarte w przepisie o charakterze „pomostowym”, którym w zależności od konkretnej sytuacji może być art. 88g ust. 1b albo art. 88za ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Przepisy te pozwalają w szczególności na legalną pracę cudzoziemca w trakcie procedury zmierzającej do uzyskania zezwolenia na pobyt czasowy i pracę – po upływie okresu ważności zezwolenia na pracę bądź oświadczenia, a zatem niejako zastępując w tym czasie te dokumenty.

Z art. 88g ust. 1b (w związku z treścią art. 88g ust. 1a) wynika, że – gdy cudzoziemiec, pracując u danego pracodawcy na podstawie umowy o pracę, złożył w terminie (tj. najpóźniej w ostatnim dniu legalnego pobytu w Polsce) wniosek o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę w celu kontynuowania pracy wykonywanej zgodnie z posiadanym zezwoleniem na pracę, wniosek ten nie zawiera braków formalnych lub braki formalne zostały uzupełnione w terminie – pracę tego cudzoziemca u tego samego pracodawcy na tych samych warunkach i na tym samym stanowisku uważa się za legalną od dnia złożenia wniosku do dnia, w którym decyzja o udzieleniu nowego zezwolenia na pobyt i pracę stanie się ostateczna.

Należy zwrócić uwagę, że zgodnie z omawianymi przepisami, w których użyto słowa „pracodawca”, legalną pracę uzasadnia tylko taki stan faktyczny, że cudzoziemiec był i nadal jest zatrudniony u obecnego pracodawcy na podstawie umowy o pracę (nie może to być umowa cywilnoprawna, np. zlecenie lub umowa o dzieło).

Podsumowując, należy podkreślić, że wykonywanie pracy przez cudzoziemca w okresie oczekiwania na zezwolenie na pobyt czasowy i pracę będzie legalne tylko wówczas, gdy zostaną spełnione łącznie wszystkie wymagane warunki, które zostały przedstawione powyżej, w tym w szczególności posiadanie przez cudzoziemca wspomnianego stempla w paszporcie.