W 2023 roku Państwowa Inspekcja Pracy planuje zwiększyć liczbę kontroli do 60 tys. Zrealizowanych zostanie także więcej zadań z zakresu prewencji wypadkowej i szeroko rozumianej promocji ochrony pracy. W ramach zadań koordynowanych centralnie różnymi formami działań prewencyjno-promocyjnych objętych zostanie przynajmniej 35 tys. podmiotów.

 

Rok 2023 będzie drugim rokiem realizacji trzyletniego programu działania PIP na lata 2022-2024. Na szczeblu krajowym zostały przyjęte trzy kluczowe strategie w działalności Państwowej Inspekcji Pracy. Są to:

• strategia kontroli i działań prewencyjnych dla sektora budowlanego – wzmożonym nadzorem obejmiemy m.in. 100 budów o szczególnym znaczeniu dla budownictwa, a na 900 placach budów przeprowadzimy kontrole w zakresie eliminowania zagrożeń wypadkowych. Będziemy też kontynuować rozpoczętą rok wcześniej kampanię prewencyjno-kontrolną „Budowa. STOP wypadkom!”. Adresatami kampanii będzie około 1500 pracodawców z branży budowlanej;
• strategia kontroli zagrożeń chemicznymi czynnikami środowiska pracy – w ramach tej strategii przeprowadzimy m.in. 240 kontroli przestrzegania przepisów bhp w zakładach pracy, w których są produkowane lub stosowane substancje chemiczne, dla których ustalono poziomy najwyższych dopuszczalnych stężeń w środowisku pracy (NDS), a także 200 kontroli dotyczących prac w narażeniu na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym;
• strategia wzmożonego nadzoru nad zakładami pracy – strategia ta obejmie 51 zakładów różnych branż, w których szczególnie duże ryzyko zawodowe wyraża się wysokimi przekroczeniami norm czynników szkodliwych dla zdrowia oraz wysokimi wskaźnikami wypadkowości.

Szeroko zakrojone, długofalowe działania kontrolne, a także doradcze i informacyjne w wymienionych obszarach strategicznych mają na celu wyegzekwowanie trwałej poprawy warunków pracy.

Czynności kontrolne podejmowane przez inspektorów pracy, w tym wydawane środki prawne, będą miały na celu usunięcie bezpośrednich zagrożeń wypadkowych oraz ograniczenie wpływu niebezpiecznych i szkodliwych czynników środowiska pracy na pracowników i inne osoby pracujące. Kontrole i wydawane decyzje administracyjne przyczynią się do zmniejszenia ryzyka wystąpienia wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Wyeliminują niebezpieczne metody pracy i niewłaściwą jej organizację, poprawią ergonomię, a tym samym ograniczą przeciążenia układu mięśniowo-szkieletowego. Spowodują także prawidłowe przygotowanie pracowników do pracy, wyposażenie stanowisk pracy w niezbędne środki ochrony zbiorowej, a osoby pracujące – w wymagane środki ochrony indywidualnej, oraz ich prawidłowe stosowanie.

 

Kontrole bezpieczeństwa pracy

W obszarze bezpieczeństwa pracy działania urzędu skoncentrowane będą na branżach i zakładach pracy, w których występuje zdiagnozowany wcześniej niedostateczny poziom bezpieczeństwa pracy. Przewiduje się kontrole ukierunkowane na likwidację zagrożeń.

W ramach nadzoru rynku inspektorzy pracy będą kontrolować m.in. maszyny, urządzenia, środki ochrony indywidualnej oraz wyroby pirotechniczne w zakresie ich zgodności z wymaganiami zasadniczymi przed wprowadzeniem ich do obrotu lub oddaniem do użytku, a także w zakresie stwarzania przez nie zagrożenia. W 2023 r. szczególnym nadzorem obejmiemy maszyny i rękawice ochronne.

Kontynuowane będą kontrole zatrudniania i warunków pracy osób niepełnosprawnych w zakładach pracy chronionej, zakładach aktywności zawodowej i zakładach otwartego rynku pracy, mające na celu ocenę prawidłowości zorganizowania przez pracodawców stanowisk pracy z uwzględnieniem różnych dysfunkcji tej grupy pracowników.

Ogółem w 2023 r. planujemy zwiększyć ogólną liczbę kontroli z 52 tys. w roku 2022 do 60 tys. kontroli. Na coraz większą skalę wprowadzamy także pozakontrolne formy działań, szczególną wagę przywiązując do działań prewencyjnych z zakresu prewencji wypadkowej i szeroko rozumianej promocji ochrony pracy. W ramach zadań koordynowanych centralnie różnymi formami działań prewencyjno-promocyjnych zamierzamy objąć przynajmniej 35 tys. podmiotów (pracodawców i przedsiębiorców, pracowników, rolników indywidualnych, uczniów, studentów i innych odbiorców działań), w 2022 roku było ich 30 tys.

 

Kontrole legalności zatrudnienia – cudzoziemcy, agencje zatrudnienia

Państwowa Inspekcja Pracy będzie kontynuować realizację działań obejmujących zwalczanie nielegalnego zatrudnienia. Podczas kontroli inspektorzy pracy zweryfikują legalność powierzania i wykonywania pracy zarówno obywateli polskich, jak i cudzoziemców. Kontrole będą prowadzone systematycznie przez cały rok w miarę potrzeb i możliwości. Nie przewidujemy limitów kontroli w tym zakresie. Działania ukierunkowane będą nie tylko na ujawnianie przypadków pracy niezadeklarowanej, tj. świadczonej całkowicie „na czarno”, ale także zadeklarowanej fałszywie (np. wykonywanej faktycznie w wyższym wymiarze czasu pracy lub za wynagrodzeniem wyższym niż wskazane w umowie o pracę).

Zadania kontrolne będą realizowane m.in. w zakładach pracy powierzających pracę cudzoziemcom z tzw. państw trzecich, w szczególności obywatelom Ukrainy, którzy przyjechali do Polski w związku z konfliktem zbrojnym toczącym się na terytorium tego państwa.

Będziemy kontynuować kontrole w agencjach zatrudnienia oraz w agencjach pracy tymczasowej i u pracodawców użytkowników. Szczególną uwagę zwrócimy na stosowanie w pracy tymczasowej zatrudnienia cywilnoprawnego (tj. na ujawnianie przypadków, w których powinna być zawarta umowa o pracę), a także na problem obchodzenia przepisów ustawy o zatrudnianiu pracowników tymczasowych, w szczególności poprzez wykorzystywanie usług outsourcingowych, stanowiących w praktyce pracę tymczasową.

W roku 2023 Państwowa Inspekcja Pracy będzie realizować także zadania będące konsekwencją objęcia przepisami o delegowaniu pracowników kierowców świadczących pracę w międzynarodowym transporcie drogowym („pakiet mobilności”).

 

Przestrzeganie ograniczeń w handlu w niedzielę

Państwowa Inspekcja Pracy nadal będzie prowadzić kontrole w placówkach handlowych. Ważnym elementem tych działań będzie weryfikowanie, czy przedsiębiorcy przestrzegają obowiązujących postanowień ustawy o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni. Podejmowane czynności w tym przedmiocie co do zasady będą miały charakter interwencyjny, przy czym planuje się kontrole planowe, przede wszystkim w placówkach objętych kompleksową oceną stanu przestrzegania przepisów prawa pracy. W placówkach wielkopowierzchniowych planujemy przeprowadzić 50 kontroli, w mniejszych – 300 kontroli.

 

Kontrole wypłaty wynagrodzeń

W zakresie prawnej ochrony pracy priorytetem Państwowej Inspekcji Pracy pozostają kontrole dotyczące czasu pracy oraz wypłaty wynagrodzeń i innych świadczeń ze stosunku pracy. Są to najczęściej naruszane unormowania, co potwierdzają dane statystyczne, w tym zgłaszane do urzędu skargi, z których blisko połowa dotyczy kwestii związanych z przedstawioną tematyką. W tym obszarze przewidujemy 2 tys. kontroli.

 

Nadużywanie umów cywilnoprawnych

Kontynuowane będą również czynności sprawdzające przestrzeganie zakazu zawierania umów cywilnoprawnych w warunkach wskazujących na istnienie stosunku pracy, a także przepisów o minimalnej stawce godzinowej dla osób świadczących pracę na podstawie umów zlecenia i umów o świadczenie usług. W tych obszarach nadal ujawniane są znaczące nieprawidłowości, dlatego też weryfikacji wymagają warunki świadczenia pracy na podstawie umów zlecenia i umów o dzieło, a także umów zawartych z osobami fizycznymi prowadzącymi działalność gospodarczą – w szczególności z uwzględnieniem powtarzalności ich zawierania. Zakładamy przeprowadzenie 8 tys. kontroli w tym zakresie.

 

Nowe zadania

W 2023 r. będziemy realizowali kolejne nowe zadania wynikające między innymi ze zmian prawa.

Ustawa z dnia 9 marca 2022 r. o zmianie ustawy o emeryturach pomostowych oraz niektórych innych ustaw wprowadziła istotną z punktu widzenia społecznego zmianę do ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy, rozszerzając zadania PIP w obszarze emerytur pomostowych (nowy art. 10 ust. 1 pkt 9a ww. ustawy) i modyfikując skorelowane z nimi kompetencje w zakresie nowego obszaru, w którym inspektor pracy będzie mógł wydawać środki prawne (nowy art. 11a ustawy). Powyższe zmiany umożliwią inspektorowi pracy merytoryczną ocenę procesu kwalifikowania przez pracodawcę wykonywanych u niego prac jako prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze według kryteriów określonych w ustawie o emeryturach pomostowych. Zwiększy się zatem rola inspektora pracy, co jest istotne w kontekście postępowania toczącego się przed organem rentowym. Wskutek nowelizacji ustawy o emeryturach pomostowych organ ten będzie miał obowiązek zawieszenia postępowania w sprawie emerytury pomostowej, gdy będzie prowadzone postępowanie w sprawie kontroli wykazu stanowisk pracy lub ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (pod warunkiem że postępowanie prowadzone przez inspektora pracy będzie mogło wpłynąć na ustalenie prawa do emerytury pomostowej).

Nałożenie na PIP nowych obowiązków w obszarze emerytur pomostowych będzie dla inspektorów pracy dużym wyzwaniem, wymagającym poświęcenia większej uwagi i czasu, co wpłynie na realizację innych zadań. Mieliśmy to na uwadze podczas planowania limitów dla innych tematów kontrolnych i prewencyjnych.

Po wejściu w życie projektowanych zmian dotyczących umieszczenia pracy zdalnej w Kodeksie pracy Państwowa Inspekcja Pracy podejmie kontrole w zakresie sprawdzenia, czy pracodawcy respektują nowo wprowadzone przepisy. W tym zakresie będziemy również prowadzić akcję informacyjną.

W przyszłym roku planujemy jeszcze kilka nowych tematów do zbadania, w tym np. zagrożenia podczas prac spawalniczych czy też mikroklimat w środowisku pracy.