Analiza wypadków przy pracy, z uwzględnieniem wybranych grup maszyn i urządzeń generujących duże ryzyko, to temat prezentowany przez Państwową Inspekcję Pracy na posiedzeniu Komisji do Spraw Kontroli Państwowej.

Posiedzenie sejmowej Komisji do Spraw Kontroli Państwowej, pod przewodnictwem posła Wojciecha Szaramy, odbyło się 13 kwietnia 2023 roku. Główny Inspektorat Pracy reprezentowali Jarosław Leśniewski, zastępca Głównego Inspektora Pracy oraz Jakub Chojnicki, dyrektor Departamentu Nadzoru i Kontroli GIP.

– Pomimo pozytywnego zjawiska zmniejszania się liczby wypadków przy pracy o skutkach ciężkich i śmiertelnych wciąż dochodzi do tragicznych zdarzeń wypadkowych, szczególnie w branżach i zakładach pracy charakteryzujących się występowaniem wielu zagrożeń wypadkowych – mówił wiceszef inspekcji pracy.

Analizę sytuacji wypadkowej przedstawił dyrektor Jakub Chojnicki. Jak wyjaśnił:

– Pojęcie „eksploatowanie maszyny” nie zostało zdefiniowane w aktach prawnych. Funkcjonuje natomiast definicja „użytkowanie maszyny”, przez które należy rozumieć wykonywanie wszelkich czynności związanych z maszyną, w szczególności jej uruchamianie lub zatrzymywanie, posługiwanie się nią, transportowanie, naprawianie, modernizowanie, modyfikowanie, konserwowanie i obsługiwanie, w tym także czyszczenie.

Przedmiotem prezentowanego opracowania były maszyny faktycznie użytkowane w czasie pracy, przy których doszło do wypadku. Poszkodowane osoby były operatorami tych maszyn lub wykonywały pracę w pobliżu miejsca pracy danej maszyny (np. wypadki z udziałem wózków jezdniowych z napędem silnikowym). Jedynym rodzajem innych urządzeń technicznych były rusztowania budowlano-montażowe metalowe, w odniesieniu do których wybrane do opracowania wypadki przy pracy zaistniały tylko podczas montażu lub demontażu (zgodnie z uszczegółowieniem w rozporządzeniu).

Analiza okoliczności i przyczyn zbadanych przez organy PIP wypadków przy pracy z udziałem maszyn do robót ziemnych, budowlanych oraz innych urządzeń technicznych (w tym wózków platformowych i podnośnikowych – akumulatorowych i spalinowych), do których doszło w latach 2020-2022, dała obraz warunków, w jakich są one eksploatowane, oraz głównych problemów związanych z ich obsługą. Dane statystyczne oraz opisy wypadków przy pracy wskazują na takie kwestie, jak:

• stosowanie maszyn niezgodnie z ich przeznaczeniem. Dotyczyło to głównie koparek i koparko-ładowarek;
• działanie w czasie napraw, konserwacji maszyn (posadowienie maszyny/jej elementów) oraz sytuacji nieprzewidywalnych (np. naprawa bez wyłączenia maszyny z zasilania, nierówność terenu i przechylenie się maszyny);
• znaczna liczba poszkodowanych w wypadkach o najkrótszym stażu pracy. Ta informacja w zestawieniu ze znacznym udziałem przyczyn organizacyjnych, w tym brakiem instrukcji obsługi maszyn i urządzeń, brakiem nadzoru, niedostatecznym przygotowaniem zawodowym pracownika oraz brakiem instruktażu stanowiskowego, wskazuje na istnienie obszaru do doskonalenia. W odniesieniu do niedostatecznego przygotowania zawodowego pracowników biorących udział w wypadkach (niekoniecznie poszkodowanych w tych wypadkach) warto wskazać, że 24 operatorów maszyn ziemnych nie miało wymaganych uprawnień kwalifikacyjnych (13 obsługiwało koparki, 11 ładowarki). W grupie operatorów maszyn drogowych 5 osób obsługujących nie miało wymaganych uprawnień kwalifikacyjnych (4 osoby pracowały pilarką mechaniczną do ścinki drzew, 1 obsługiwała zespół maszyn do produkcji mieszanek betonowych). Warto pamiętać, że część z tych wypadków nie zaistniała podczas typowego procesu pracy, lecz w trakcie awarii, konserwacji lub wykonywania innej pracy w otoczeniu maszyny.

– Skuteczna prewencja wypadkowa, w odniesieniu do wskazanych grup maszyn, powinna skupiać się na wskazanych fundamentalnych nieprawidłowościach, które do tych wypadków doprowadziły – podkreślił dyrektor Chojnicki.

Uwzględniając fakt, że omawiane maszyny wykorzystywane były głównie w procesach budowlanych, zagadnienia te zostały włączone do strategii działań kontrolno-nadzorczych PIP w sektorze budowlanym w latach 2022-2024. Jej celem jest zwiększenie skuteczności Państwowej Inspekcji Pracy w odniesieniu do podejmowanych działań kontrolno-nadzorczych w branży budowlanej, realizowanych przy wsparciu inicjatyw prewencyjnych, informacyjnych i promujących bezpieczną pracę w tym sektorze – w szczególności podczas kampanii „Budowa. STOP wypadkom!”.