Inspekcja Pracy pamięta o Mamach nie tylko w ich święto

25 maja 2025

6:13 minut

Już przyszła mama może liczyć na szeroką ochronę i wiele uprawnień. Gwarancja praw wynikających z macierzyństwa to jeden z ważniejszych aspektów działalności Państwowej Inspekcji Pracy.

Dzień Matki to dobry moment na podkreślenie roli kobiet decydujących się na macierzyństwo, ale też na przypomnienie, że przepisy prawa zapewniają im szereg uprawnień, które pomagają przejść możliwie komfortowo przez okres ciąży, a potem ułatwiają sprawowanie opieki nad dzieckiem.

— Dziś 26 maja, w imieniu inspektorek i inspektorów pracy składam wszystkim Mamom najserdeczniejsze życzenia zdrowia, radości i codziennej satysfakcji z pełnienia tej wyjątkowej roli. Niech każdy dzień przynosi Wam uznanie, wdzięczność i spokój, a troska i miłość, jaką obdarzacie swoich najbliższych, wraca do Was ze zdwojoną siłą – życzy Główny Inspektor Pracy Marcin Stanecki.

Macierzyństwo to szczególny czas w życiu kobiety, który wymaga od niej osobistego zaangażowania, w czym mogą i powinny wesprzeć ją odpowiednie działania ze strony pracodawcy.

— Każda Mama może liczyć na nasze wsparcie, gdy ma wątpliwości co do interpretacji skomplikowanych przepisów czy też nie jest pewna, że jej pracodawca właściwie je rozumie. Może wtedy zwrócić się do Inspekcji Pracy o pomoc – podkreślił szef Inspekcji Pracy.

Prawo pracy przewiduje szereg uprawnień dla pracownic – mam, które mają im ułatwić godzenie życia zawodowego i rodzinnego. Przedstawiamy najważniejsze regulacje, które każdy rodzic powinien znać. To wiedza niezbędna zarówno dla pracujących kobiet, jak i dla ich pracodawców.

ZAKRES UPRAWNIEŃ PRACOWNICY W CIĄŻY (ciąża musi być potwierdzona zaświadczeniem lekarskim)
Pracodawca nie może	wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży (za wyjątkiem przyczyn określonych w przepisach); zakaz rozwiązania umowy obowiązuje także, gdy ciąża rozpoczęła się w trakcie trwania okresu wypowiedzenia umowy przez zakład pracy
	prowadzić przygotowań do wypowiedzenia lub rozwiązania umowy bez wypowiedzenia
	zatrudniać ciężarnej w porze nocnej oraz w godzinach nadliczbowych
	wysłać pracownicy w ciąży w podróż służbową bez jej zgody
	zatrudniać ciężarnej w przerywanym systemie czasu pracy
Pracodawca ma obowiązek	w przypadku kobiety pracującej w nocy – zmienić jej grafik lub przenieść ją do innej pracy; a jeśli nie ma takiej możliwości – zwolnić ją z obowiązku świadczenia pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.
Pracodawca ma obowiązek	w przypadku kobiety pracującej przy pracach szkodliwych / niebezpiecznych lub przy pracach, do których przeciwwskazania wynikają z orzeczenia lekarskiego – przenieść ją do innej pracy lub zwolnić z obowiązku świadczenia pracy.
Dodatkowe uprawnienia	Umowa o pracę na czas określony lub na okres próbny dłuższy niż 1 miesiąc, która rozwiązałaby się po upływie 3. miesiąca ciąży, przedłuża się automatycznie do dnia porodu; nie dotyczy to umowy na zastępstwo – ona kończy się wraz z upływem terminu, na jaki została zawarta.
	Praca przy komputerze może trwać maksymalnie 50 minut bez przerwy, po których musi nastąpić 10 minut przerwy w każdej godzinie pracy.
	Jeśli zmiana pracy oznacza niższe wynagrodzenie, przysługuje dodatek wyrównawczy.
	Zwolnienie na badania związane z ciążą, które nie mogą się odbyć się poza godzinami pracy, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.
URLOPY ZWIĄZANE Z RODZICIELSTWEM (część uprawnień przysługujących matkom przysługuje także ojcom)
Urlop macierzyński (po porodzie) / urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego (w przypadku przyjęcia dziecka na wychowanie jako rodzina zastępcza – z wyjątkiem rodziny zawodowej, lub przyjęcia dziecka na wychowanie i wystąpienie do sądu o wszczęcie postępowania adopcyjnego	Urlop w wymiarze: · 20 tygodni – jedno dziecko przy jednym porodzie / przyjęte na wychowanie, · 31 tygodni – dwoje dzieci, · 33 tygodni – troje dzieci, · 35 tygodni – czworo dzieci, · 37 tygodni – pięcioro i więcej dzieci.
Uzupełniający urlop macierzyński	W przypadku przedwczesnego urodzenia / przyjęcia na wychowanie dziecka przedwcześnie urodzonego lub hospitalizacji noworodka, od marca 2025 r. pracownikom – rodzicom przysługuje uzupełniający urlop macierzyński: do 15 tygodni (skrajne wcześniactwo) lub do 8 tygodni (średnie i lżejsze wcześniactwo lub hospitalizacja).
Urlop rodzicielski	Łącznie do: · 41 tygodni (przy jednym dziecku) lub · 43 tygodni (przy porodzie mnogim), które oboje rodzice mogą dzielić między sobą, z zastrzeżeniem, że każde z nich musi wykorzystać co najmniej 9 tygodni tego urlopu. Taki sam wymiar urlopu przysługuje rodzicom przyjmującym dziecko na wychowanie w ramach niezawodowej rodziny zastępczej lub adopcji dziecka.
Wydłużony urlop rodzicielski	Wyższy wymiar urlopu (zarówno w przypadku narodzin, jak i przyjęcia dziecka na wychowanie) przysługuje pracownikom – rodzicom dziecka posiadającego zaświadczenie, o którym mowa w art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin "Za życiem": · 65 tygodni – w przypadku urodzenia / przyjęcia na wychowanie jednego dziecka, · 67 tygodni – w przypadku urodzenia / przyjęcia na wychowanie więcej niż jednego dziecka.
Urlop wychowawczy	Do 36 miesięcy, z których można skorzystać do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat, elastycznie podzielny między rodziców (1 miesiąc jest jednak wyłącznym uprawnieniem jednego rodzica, więc drugi może skorzystać z maksymalnie 35 miesięcy).
ZAKRES PRAW W TRAKCIE URLOPÓW ZWIĄZANYCH Z MACIERZYŃSTWEM I PO POWROCIE DO PRACY
Ochrona przed zwolnieniem	Zakaz prowadzenia przygotowań do wypowiedzenia i zakaz wypowiedzenia umowy od momentu ciąży aż do zakończenia wszystkich urlopów związanych z rodzicielstwem (macierzyński, na warunkach macierzyńskiego, uzupełniający, rodzicielski, wychowawczy) lub od dnia złożenia wniosku o ich udzielenie. Wyjątki: rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia (czyli tzw. dyscyplinarka), upadłość lub likwidacja pracodawcy.
Powrót na dotychczasowe stanowisko	Pracodawca musi zapewnić pracownikowi powrót na to samo stanowisko po każdym urlopie związanym z rodzicielstwem (macierzyńskim, uzupełniającym macierzyńskim, rodzicielskim, ojcowskim czy wychowawczym). Jeśli to nie jest możliwe (np. stanowisko zostało zlikwidowane), pracownik musi mieć zapewnione inne, równorzędne stanowisko na takich samych warunkach, jakie miałby, gdyby w ogóle nie korzystał z urlopu.
Wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy	Możliwość pracy w wymiarze nie niższym niż połowa etatu w okresie, w którym pracownik mógłby korzystać z urlopu wychowawczego (bez zmniejszenia wymiaru urlopu). Od dnia złożenia wniosku do powrotu na pełny etat (maks. 12 mies.) obowiązuje ochrona przed wypowiedzeniem, z analogicznymi wyjątkami.
Wniosek o elastyczną organizację pracy	Do ukończenia przez dziecko 8. roku życia pracownik może złożyć wniosek o zastosowanie elastycznej organizacji pracy. Za elastyczną organizację pracy uznaje się: · pracę zdalną, · pracę w systemie czasu pracy: przerywanym, skróconego tygodnia, weekendowym, · pracę w ruchomym i indywidualnym rozkładzie czasu pracy, · pracę na niepełny etat.
Przerwy na karmienie piersią	2 x 30 min przerwy (jedno dziecko) lub 2 x 45 min (dwoje i więcej dzieci). Możliwość łączenia przerw; przy pracy ≤ 6 h – 1 przerwa; < 4 h – brak przerw. Zachowanie prawa do wynagrodzenia.
Zwolnienia na opiekę nad dzieckiem do 14 lat	16 godz. lub 2 dni w roku kalendarzowym (z zachowaniem prawa do wynagrodzenia). Niewykorzystane nie przechodzą na kolejny rok.
Urlop opiekuńczy	5 dni w roku (dla członków najbliższej rodziny lub domowników) Brak prawa do wynagrodzenia. Okres wliczany do stażu pracy.