– Bardzo ważnym elementem działalności Państwowej Inspekcji Pracy jest poradnictwo. Każdego dnia inspektorzy pracy, specjaliści w okręgowych inspektoratach pracy oraz w Centrum Poradnictwa odpowiadają na wiele pytań o interpretację przepisów prawa pracy. Część z nich może dotyczyć każdego pracownika. Dlatego publikujemy odpowiedzi na najciekawsze pytania. Chcemy, by wszyscy mieli dostęp do tej wartościowej wiedzy – mówi Główny Inspektor Pracy Marcin Stanecki.
Praca nadliczbowa
Czy głównemu księgowemu w prywatnym zakładzie pracy, który pracuje w godzinach nadliczbowych, należy się z tego tytułu wynagrodzenie?
Zgodnie z Kodeksem pracy główny księgowy należy do grupy pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy. Dla tej kategorii Kodeks pracy przewidział odmienne regulacje w zakresie godzin nadliczbowych. Pracownicy zarządzający w imieniu pracodawcy zakładem pracy i kierownicy wyodrębnionych komórek organizacyjnych wykonują bowiem – w razie konieczności – pracę poza normalnymi godzinami pracy, bez prawa do wynagrodzenia oraz dodatku z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych.
Jedynym wyjątkiem od tej zasady jest praca w godzinach nadliczbowych w niedzielę lub święto. Dotyczy to jednak kierowników wyodrębnionych komórek organizacyjnych. Za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w niedzielę i święto przysługuje im prawo do wynagrodzenia oraz dodatku z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych w wysokości 100% dodatku do wynagrodzenia, jeżeli w zamian za pracę w takim dniu nie otrzymali innego dnia wolnego od pracy do końca okresu rozliczeniowego.
Oznacza to, że główny księgowy ma prawo do wynagrodzenia i dodatku lub dnia wolnego za pracę w godzinach nadliczbowych w niedzielę i święto tylko wtedy, gdy jest zarazem kierownikiem komórki organizacyjnej w zakładzie pracy.
Urlop wychowawczy
Pracownica korzysta z urlopu wychowawczego w dwóch częściach: od 1 listopada 2024 r. do 31 października 2025 r. oraz od 3 listopada 2025 r. do 30 czerwca 2026 r. Jak należy naliczyć jej urlop wypoczynkowy w poszczególnych latach? Czy przerwa w urlopie wychowawczym na dni wolne od pracy ma wpływ na wymiar urlopu wypoczynkowego?
Zgodnie z art. 155¹ § 1 pkt 1 Kodeksu pracy w roku kalendarzowym, w którym ustaje stosunek pracy z pracownikiem uprawnionym do kolejnego urlopu wypoczynkowego, pracownikowi przysługuje urlop w wymiarze proporcjonalnym do okresu przepracowanego u tego pracodawcy w roku ustania zatrudnienia, chyba że przed ustaniem tego stosunku wykorzystał urlop w przysługującym lub wyższym wymiarze.
Powyższe zasady stosuje się odpowiednio do pracownika powracającego do pracy u dotychczasowego pracodawcy w ciągu roku kalendarzowego po trwającym co najmniej jeden miesiąc okresie m.in. urlopu bezpłatnego, urlopu wychowawczego, tymczasowego aresztowania lub nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy (art. 155² § 1 k.p.). Jeżeli okres nieobecności przypada po nabyciu przez pracownika prawa do urlopu wypoczynkowego w danym roku, wymiar urlopu pracownika powracającego do pracy ulega proporcjonalnemu obniżeniu, chyba że przed rozpoczęciem tego okresu pracownik wykorzystał urlop w przysługującym mu lub w wyższym wymiarze (art. 155² § 2 k.p.).
Artykuł 155² § 2 Kodeksu pracy wyraźnie wyłącza stosowanie zasady proporcjonalnego obniżenia wymiaru urlopu w odniesieniu do urlopu wychowawczego. Oznacza to, że okres przebywania na urlopie wychowawczym nie powoduje obniżenia przysługującego pracownikowi wymiaru urlopu wypoczynkowego za rok, w którym nabył on do niego prawo. Pracownik, który w danym roku kalendarzowym nabył prawo do urlopu wypoczynkowego (w wymiarze 20 lub 26 dni, w zależności od jego ogólnego stażu pracy), zachowuje to prawo w pełnym wymiarze niezależnie od tego, że w trakcie roku rozpoczął korzystanie z urlopu wychowawczego.
Zatem w roku kalendarzowym, w którym urlop wychowawczy się skończył, pracownik ma prawo do urlopu wypoczynkowego proporcjonalnie do okresu pozostającego do końca tego roku, zgodnie z art. 155² § 1 k.p. Natomiast w razie przerwania urlopu wychowawczego (np. na dwa dni) w ocenie Centrum Poradnictwa należy przyjąć, mając na uwadze treść art. 155² § 1 i 2 k.p., że urlop wypoczynkowy powinien zostać naliczony proporcjonalnie do okresu pozostałego do końca roku kalendarzowego.
Czyli w roku, w którym pracownik rozpoczął urlop wychowawczy po nabyciu prawa do urlopu wypoczynkowego, jego wymiar pozostaje niezmienny. Natomiast w roku powrotu do pracy – po zakończeniu lub przerwaniu urlopu wychowawczego – urlop wypoczynkowy przysługuje w wymiarze proporcjonalnym do okresu przepracowanego w tym roku.
Łączenie etatów
Jestem zatrudniona na 1/2 etatu na umowie o pracę. Chciałabym podjąć dodatkowe zatrudnienie w innym miejscu również na podstawie umowy o pracę. Czy mogę zawrzeć kolejną umowę o pracę?
W obowiązującym stanie prawnym brak jest przepisu, który zakazywałby pracownikowi zawarcia więcej niż jednej umowy o pracę. Tym samym nie istnieje generalny zakaz zatrudnienia u więcej niż jednego pracodawcy. Pracownik może zawrzeć kilka umów o pracę z różnymi pracodawcami (a nawet z tym samym), pod warunkiem spełnienia pewnych wymagań. Zatrudnienie na więcej niż jednej umowie o pracę może bowiem podlegać ograniczeniom wynikającym z:
- czasu pracy i odpoczynku
Zgodnie z art. 132 i 133 Kodeksu pracy pracownikowi przysługuje co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku w każdej dobie pracowniczej i co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku w każdym tygodniu. Te ograniczenia mają jednak zastosowanie w relacji z tym samym pracodawcą. Jeśli pracownik zawrze drugą umowę o pracę z innym podmiotem, ponosi osobistą odpowiedzialność za zachowanie minimalnego czasu odpoczynku.
Jeśli dwie umowy o pracę z tym samym pracownikiem zawrze jeden pracodawca, powinien pamiętać, że muszą być zachowane odpowiednie przerwy w świadczeniu pracy, tak aby pracownik miał zagwarantowany odpoczynek. Inaczej może to być uznane przez organy kontrolne za próbę obejścia przepisów o czasie pracy i wynagradzaniu za godziny nadliczbowe – zwłaszcza gdy pierwotny zakres obowiązków pracownika będzie podobny do tego przypisanego do nowego zatrudnienia.
- zakazu konkurencji
Jeżeli pracownik podpisał z pracodawcą umowę o zakazie konkurencji (na podstawie art. 101¹ k.p.), podjęcie zatrudnienia w innym podmiocie działającym w tej samej branży może naruszać postanowienia tej umowy i skutkować odpowiedzialnością odszkodowawczą.
- zdolności do wykonywania obowiązków
Podjęcie równoległego zatrudnienia nie może wpływać negatywnie na jakość pracy oraz wywiązywanie się przez pracownika z jego obowiązków.
Zatem co do zasady przepisy prawa pracy zezwalają na pracę u dwóch różnych pracodawców i to nawet na dwa pełne etaty. Nie istnieją w tym zakresie prawne ograniczenia (chyba że określają je pragmatyki zawodowe, jak np. w przypadku urzędników). Co więcej, pracownik nie ma obowiązku informowania pracodawcy o podpisaniu drugiej umowy o pracę.
Pracownik ma przy tym niezależne uprawnienia w każdym z miejsc zatrudnienia. U każdego pracodawcy przysługuje mu m.in. prawo do urlopu wypoczynkowego, okolicznościowego, macierzyńskiego czy rodzicielskiego.
Ważne! Wyjątek od zasady braku obowiązku informowania pracodawcy o dodatkowym zatrudnieniu dotyczy pracowników młodocianych oraz kierowców, wobec których przepisy przewidują szczególne ograniczenia w zakresie podejmowania dodatkowej pracy.
Urlop a zawieszenie biznesu
Czy mogę zawiesić działalność gospodarczą w czasie zatrudnienia pracowników?
W myśl art. 22 ust. 1 i 2 ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców przedsiębiorca niezatrudniający pracowników może zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej na zasadach określonych w tej ustawie, z uwzględnieniem przepisów dotyczących ubezpieczeń społecznych. Wyjątkowo z tego uprawnienia może skorzystać również przedsiębiorca zatrudniający pracowników, pod warunkiem że wszyscy zatrudnieni przebywają na:
- urlopie macierzyńskim,
- urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego,
- uzupełniającym urlopie macierzyńskim,
- urlopie wychowawczym,
- urlopie opiekuńczym lub
- urlopie rodzicielskim, którzy nie łączą korzystania z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu.
Gdyby pracownik przestał korzystać z urlopu lub złożył wniosek o łączenie korzystania z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu, który zawiesił działalność, do zakończenia okresu zawieszenia działalności ma on prawo do wynagrodzenia jak za przestój.
oprac. Centrum Poradnictwa Państwowej Inspekcji Pracy
