Wigilia po raz pierwszy wolna od pracy. Ale nie dla wszystkich

W tym roku pracownicy skorzystają z nowego dnia ustawowo wolnego – Wigilii Bożego Narodzenia. Za nielegalne zobowiązanie do pracy w tym dniu grozi grzywna do 30 000 zł. Kara może być znacznie wyższa, gdy złamanie prawa dotyczy handlu – grzywna może wtedy sięgać do nawet 100 000 zł.

Długo oczekiwana zmiana w polskim kalendarzu świąt stała się faktem – w lutym 2025 r. Wigilię Bożego Narodzenia dodano do katalogu dni ustawowo wolnych od pracy. Obecnie w roku kalendarzowym takich wolnych dni jest więc już 14.

Większość z nas będzie mogła po raz pierwszy poświęcić cały 24 grudnia na przygotowanie i spędzenie tego szczególnego czasu, nie myśląc o pracy. Są jednak takie rodzaje usług oraz takie zawody, w których pracy nie można przerwać i musi być ona wykonywana również w święta.

Dozwolona praca w święto

Takie wyjątki określa art. 151¹⁰ Kodeksu pracy. Przepis ten przewiduje, że praca w niedziele i święta, w tym w Wigilię, jest dozwolona:

1. w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
2. w ruchu ciągłym,
3. przy pracy zmianowej,
4. przy niezbędnych remontach,
5. w transporcie i w komunikacji,
6. w zakładowych strażach pożarnych i w zakładowych służbach ratowniczych,
7. przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób,
8. w rolnictwie i hodowli,
9. przy wykonywaniu prac koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności, w szczególności w:

• • zakładach świadczących usługi dla ludności,
  • gastronomii,
  • zakładach hotelarskich,
  • jednostkach gospodarki komunalnej,
  • zakładach leczniczych podmiotów leczniczych i innych placówkach służby zdrowia przeznaczonych dla osób, których stan zdrowia wymaga całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych,
  • jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej oraz jednostkach organizacyjnych wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej zapewniających całodobową opiekę,
  • zakładach prowadzących działalność w zakresie kultury, oświaty, turystyki i wypoczynku,

10. w stosunku do pracowników zatrudnionych w systemie czasu pracy, w którym praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta,
11. przy wykonywaniu prac polegających na świadczeniu usług lub zapewniających możliwość świadczenia usług z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej w rozumieniu przepisów o świadczeniu usług drogą elektroniczną lub urządzeń telekomunikacyjnych w rozumieniu przepisów prawa komunikacji elektronicznej, odbieranych poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej – jeżeli zgodnie z przepisami obowiązującymi odbiorcę usługi, wolna w Polsce niedziela czy święto są u niego dniami pracy.

Osobom, dla których 24 grudnia będzie dniem roboczym, pracodawca będzie musiał oddać inny dzień wolny od pracy do końca okresu rozliczeniowego (najczęściej do 31 grudnia).

Wolne także dla pracowników handlu

Wigilia Bożego Narodzenia jest – poza wskazanymi wyjątkami – wolna od zajęć zarobkowych dla wszystkich pracowników, w tym również zatrudnionych w handlu. W niedziele i święta w placówkach handlowych zakazany jest handel oraz wykonywanie czynności związanych z handlem, a także powierzanie wykonywania pracy w handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem.

Zakaz nie dotyczy samego przedsiębiorcy. Może on stanąć za ladą sklepu 24 grudnia, a co więcej – może skorzystać z nieodpłatnej pomocy najbliższych – małżonka, dzieci czy  rodziców. Warunkiem jest jednak, że na co dzień nie zatrudnia tych osób na etat czy umowę cywilnoprawną.

Handel możliwy na stacji paliw, w aptece czy na siłowni  

Również od zakazu pracy w handlu obowiązują wyjątki. Przewiduje je art. 6 ustawy z 10 stycznia 2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni (tekst jedn. Dz.U. z 2025 r. poz. 301). W myśl tego przepisu zakaz pracy w handlu w święto nie obowiązuje:

1. na stacjach paliw płynnych,
2. w placówkach handlowych, w których przeważająca działalność polega na handlu kwiatami,
3. w aptekach i punktach aptecznych,
4. w zakładach leczniczych dla zwierząt,
5. w placówkach handlowych, w których przeważająca działalność polega na handlu pamiątkami lub dewocjonaliami,
6. w placówkach handlowych, w których przeważająca działalność polega na handlu prasą, biletami komunikacji miejskiej, wyrobami tytoniowymi, kuponami gier losowych i zakładów wzajemnych,
7. w placówkach pocztowych, w których przeważająca działalność polega na świadczeniu usług pocztowych,
8. w placówkach handlowych w obiektach infrastruktury krytycznej,
9. w placówkach handlowych w zakładach hotelarskich,
10. w placówkach handlowych w zakładach prowadzących działalność w zakresie kultury, sportu, oświaty, turystyki i wypoczynku,
11. w placówkach handlowych organizowanych wyłącznie na potrzeby festynów, jarmarków i innych imprez okolicznościowych, tematycznych lub sportowo-rekreacyjnych, także gdy są one zlokalizowane w halach targowych,
12. w placówkach handlowych w zakładach leczniczych podmiotów leczniczych i innych placówkach służby zdrowia przeznaczonych dla osób, których stan zdrowia wymaga całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych,
13. w placówkach handlowych na dworcach, w portach i przystaniach – w zakresie związanym z bezpośrednią obsługą podróżnych,
14. w przypadku sprzedaży ryb w gospodarstwach rybackich, ze statku rybackiego i w placówkach handlowych zajmujących się wyłącznie odbiorem produktów rybnych,
15. w placówkach handlowych w portach lotniczych,
16. w strefach wolnocłowych,
17. w środkach transportu, na statkach, a także na morskich statkach handlowych, statkach powietrznych, platformach wiertniczych i innych morskich budowlach hydrotechnicznych,
18. na terenie jednostek penitencjarnych,
19. w placówkach handlowych na terenie jednostek wojskowych,
20. w sklepach internetowych i na platformach internetowych,
21. w przypadku handlu towarami z automatów,
22. w przypadku rolniczego handlu detalicznego,
23. w hurtowniach farmaceutycznych,
24. w okresie od dnia 1 czerwca do dnia 30 września każdego roku kalendarzowego – w placówkach handlowych prowadzących handel wyłącznie maszynami rolniczymi, częściami zamiennymi do tych maszyn, materiałami eksploatacyjnymi do maszyn rolniczych, materiałami używanymi w trakcie bieżącej pracy maszyn rolniczych lub narzędziami do wymiany części zamiennych w maszynach rolniczych,
25. w przypadku handlu kwiatami, wiązankami, wieńcami i zniczami przy cmentarzach,
26. w zakładach pogrzebowych,
27. w placówkach handlowych, w których handel jest prowadzony przez przedsiębiorcę będącego osobą fizyczną wyłącznie osobiście, we własnym imieniu i na własny rachunek,
28. w piekarniach, cukierniach i lodziarniach, w których przeważająca działalność polega na handlu wyrobami piekarniczymi i cukierniczymi,
29. w placówkach handlowych, w których przeważającą działalnością jest działalność gastronomiczna,
30. na terenie rolno-spożywczych rynków hurtowych prowadzonych przez spółki prawa handlowego, których przeważająca działalność polega na wynajmie i zarządzaniu nieruchomościami na użytek handlu hurtowego artykułami rolno-spożywczymi,
31. w placówkach handlowych prowadzonych przez podmioty nabywające towary na terenie rolno-spożywczych rynków hurtowych, o których mowa w pkt 30, w zakresie czynności związanych z handlem oraz powierzania pracownikowi lub zatrudnionemu wykonywania tych czynności,
32. w placówkach handlowych, w których jest prowadzony wyłącznie skup produktów pochodzenia rolniczego, w szczególności zboża, rzepaku, rzepiku, buraków cukrowych, roślin białkowych, innych upraw polowych, owoców, warzyw, mleka surowego lub runa leśnego.