Czas letni oznacza wzmożone zapotrzebowanie na pracowników do wykonywania prac na polach i w sadach. Przy ich zatrudnieniu można wykorzystać klasyczne umowy, ale też umowę stworzoną specjalnie z myślą o zbiorach plonów. Szczególne zasady dotyczą młodocianych i cudzoziemców.
W okresie wakacji naturalnie wzrasta w branży rolniczej zapotrzebowanie na prace o charakterze sezonowym. Niektóre gospodarstwa rolne doskonale radzą sobie z pomocą rodziny, najczęściej jednak w okresie żniw i zbiorów pojawia się potrzeba zatrudnienia dodatkowych osób. Dorywczą pracą sezonową, która stanowi dodatkowy zarobek, zainteresowani są między innymi młodociani, studenci i cudzoziemcy zza wschodniej granicy.
Forma zatrudnienia
Prawo nie definiuje odrębnie rodzaju pracy ani formy zatrudnienia do prac sezonowych dla obywateli polskich (wobec cudzoziemców każdy rodzaj pracy został zdefiniowany). Przy określaniu tego typu pracy można posiłkować się wykładnią pojęcia dokonaną przez Sąd Najwyższy, który wyjaśnił, że chodzi o prace wykonywane tylko przez część roku, związane z określonym sezonem, tj. z właściwościami pór roku, zwłaszcza z warunkami atmosferycznymi (wyrok z 3 kwietnia 1986 r., II URN 20/86, OSNC 1987/2-3/45).
Przy powierzaniu pracy sezonowej należy stosować ogólne instytucje wynikające z przepisów prawa pracy oraz prawa cywilnego. Prace sezonowe można powierzyć na podstawie umowy o pracę na czas określony, a także wybranej umowy cywilnoprawnej: umowy zlecenia lub umowy o dzieło. Występuje ponadto umowa stworzona z myślą o pracach w rolnictwie – umowa o pomocy przy zbiorach. Na podstawie tych umów można zatrudnić pełnoletnich obywateli polskich i cudzoziemców.
Odrębnym zagadnieniem pozostaje zatrudnianie młodzieży pomiędzy 15. a 18. rokiem życia, czyli pracowników młodocianych.
Umowa o pracę
Umowę o pracę należy zawrzeć, gdy czynności wykonywane w ramach pracy sezonowej będą wykonywane w warunkach właściwych dla stosunku pracy, to jest gdy praca jest świadczona osobiście w miejscu i w czasie wskazanym przez pracodawcę, pod jego kierownictwem i za wynagrodzeniem. Przepisy Kodeksu pracy przewidują przy tym jeden istotny i bardzo praktyczny wyjątek w przypadku zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony przy pracy sezonowej – brak limitu liczby zawieranych umów terminowych. W pozostałych przypadkach przepisy Kodeksu pracy nie przewidują szczególnych rozwiązań w zakresie zatrudniania sezonowego.
Zawarcie umowy na czas określony może zostać poprzedzone umową na okres próbny. Aktualnie przepisy Kodeksu pracy uzależniają jednak długość trwania tej umowy od planowanego okresu trwania umowy na czas określony, co z uwagi na charakter prac sezonowych nie wydaje się praktycznym rozwiązaniem.
Umowa o pracę może rozwiązać się z upływem okresu, na który została zawarta, za porozumieniem stron, za wypowiedzeniem jednej ze stron lub bez wypowiedzenia. Co ważne, obecnie przy wypowiadaniu lub rozwiązywaniu umowy na czas określony należy podać przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie lub rozwiązanie umowy – czyli analogicznie jak przy umowie o pracę na czas nieokreślony.
Okres wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas określony jest uzależniony od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy i wynosi 2 tygodnie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy.
Umowy cywilnoprawne
Pracowników sezonowych wolno zatrudniać na podstawie umów cywilnoprawnych, pod warunkiem że takie zatrudnienie nie będzie posiadać cech charakterystycznych dla umowy o pracę. Najczęściej zawieraną umową cywilnoprawną jest umowa zlecenia, którą z obywatelami polskimi można zawrzeć ustnie lub w formie pisemnej.
W przypadku cudzoziemca każda umowa powinna być zawarta na piśmie wraz z tłumaczeniem na język dla niego zrozumiały. Przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Jest to tzw. umowa starannego działania. Umowa zlecenia powinna określać m.in. sposób potwierdzania liczby godzin wykonywania zlecenia, co jest konieczne do prawidłowego naliczania wynagrodzenia. Innym rodzajem umowy cywilnoprawnej, która jest zawierana do wykonywania prac sezonowych, jest umowa o dzieło. Na jej podstawie przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Jest to jednak tzw. umowa rezultatu, dlatego niewiele prac w gospodarstwie rolnym może być świadczona na tej podstawie. O zawarciu umowy o dzieło trzeba poinformować ZUS, ale nie powstaje obowiązek opłacania składek za wykonawcę.
Zatrudnianie młodocianych
Przepisy Kodeksu pracy przewidują możliwość zatrudnienia młodocianych, którzy ukończyli 15 lat, a nie przekroczyli 18 lat, na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego. Wydaje się jednak, że przy pracach sezonowych zatrudnienie częściej znajdą młodociani, którzy ukończyli 16 lat – osoby te można bowiem zatrudniać także na podstawie umowy o pracę, choć tylko do wykonywania prac lekkich (za zgodą rodziców).
Każdy pracodawca, który zamierza zatrudnić młodocianego przy pracach lekkich, ma obowiązek ustalić wykaz takich prac, które:
- nie stwarzają zagrożenia dla życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego pracownika młodocianego,
- nie utrudniają młodocianemu wypełniania obowiązku szkolnego – jeżeli okres pracy sezonowej przekracza okres wakacji,
- nie należą do wykazu prac wzbronionych młodocianym.
Pracodawca nie ustala wykazu prac lekkich samodzielnie, ale po uzyskaniu zgody lekarza wykonującego zadania służby medycyny pracy i po zatwierdzeniu przez właściwego okręgowego inspektora pracy.
Lekką pracą sezonową odpowiednią dla młodocianych może być zbieranie owoców, sprzątanie wnętrz i pomieszczeń czy prace porządkowe wokół budynków.
Z tego artykułu dowiesz się m.in. również:
- jakie prace są wzbronione młodocianym,
- czym wyróżnia się umowa o pomocy przy zbiorach,
- jakie obowiązują wyjątki przy zbiorach przez Ukraińców,
- kiedy jest potrzebne zezwolenie na pracę sezonową.
