W okresie od 2022 do 2024 roku inspektorzy pracy przeprowadzili łącznie aż 1980 kontroli u wykonawców robót budowlanych, objęto nimi 403 podmioty, a sprawdzono 2179 pracowników – poinformował Główny Inspektor Pracy Marcin Stanecki, podsumowując trzyletnią strategię Państwowej Inspekcji Pracy „Budowa. Stop wypadkom!” podczas posiedzenia Rady Ochrony Pracy.
Kampania rozpoczęła się w 2022 roku. Jej główne cele to zwiększenie bezpieczeństwa na placach budów poprzez kontrolę warunków pracy, egzekwowanie przepisów BHP oraz działania edukacyjne. Kampania była odpowiedzią na alarmujące statystyki dotyczące wypadków i naruszeń przepisów w branży budowlanej.
Skala działań inspekcyjnych i najważniejsze wyniki kontroli
W ciągu tych trzech lat inspektorki i inspektorzy pracy przeprowadzili łącznie 1980 kontroli u wykonawców robót budowlanych, objęto nimi 403 podmioty, a sprawdzono w sumie 2179 pracowników. W trakcie tych działań ujawniono liczne nieprawidłowości, które miały bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo pracujących.
Inspektorki i inspektorzy pracy wykonali też 405 kontroli dotyczących legalności zatrudnienia i pracy zarobkowej, w ich wyniku stwierdzono 271 przypadków nielegalnego zatrudnienia. Szczególnie wiele nieprawidłowości odnotowano w podmiotach zatrudniających od 10 do 49 pracowników; niemal w połowie kontrolowanych firm pojawiły się różnego rodzaju naruszenia i odstępstwa od obowiązujących przepisów.
W zależności od inwestycji realizowanych w danym regionie kraju były to głównie nowo budowane obiekty kubaturowe, czyli wysokościowe budynki mieszkalne i biurowe, np. Atal Sky – Katowice o wysokości 121 metrów, Quorum – Wrocław (140 m), Towarowa Towers – Warszawa (105 m), a także szpitale, sądy czy centra handlowe, jak Vendo Park Konin i Quantum Park Łódź.
Kolejnym rodzajem inwestycji budowlanych podlegających kontroli były obiekty drogowo-mostowe, jak obwodnice i drogi ekspresowe kat. S, w tym budowa drogi S3 Troszyn-Świnoujście. Zakres prowadzonych tam prac obejmował budowę wielu obiektów inżynierskich, takich jak przepusty drogowe, wiadukty czy mosty (na przykład na Odrze i Oławie).
Szczególny nadzór dotyczył także obiektów przebudowywanych, do tej grupy należały m.in. remontowane budynki stacji kolejowych służących obsłudze pasażerskiej (np. Gdańsk Główny, Olsztyn Główny, Warszawa Zachodnia).
Najbardziej rażące przykłady zaniedbań
Kontrole przeprowadzone na największych i najbardziej skomplikowanych budowach uwidoczniły szereg problemów, zarówno technicznych, jak i organizacyjnych. Jednym z nich jest presja czasowa związana z realizowaniem poszczególnych robót budowlanych, która może negatywnie wpływać na bezpieczeństwo pracy na budowie.
Dochodzą do tego możliwe zagrożenia o charakterze koordynacyjnym wynikające z tego, że wiele osób wykonuje prace jednocześnie na niewielkim obszarze robót. Dostrzegalny jest też problem niedostatecznej wiedzy w zakresie zabezpieczania stanowisk pracy podczas prowadzenia różnorakich robót budowlanych.
Przykłady:
- Praca na wysokości z nieprawidłowymi zabezpieczeniami – w jednym z przypadków na budowie w systemie generalnego wykonawstwa, mimo wyznaczonych punktów kotwiczących, zastosowano nieodpowiednie środki ochrony indywidualnej (linę bezpieczeństwa). Inspektorzy wymusili natychmiastową wymianę na właściwe środki łącząco-amortyzujące.
- Niestabilne i nieodpowiednie pomosty robocze – podczas prac na rusztowaniach ujawniono pomosty z niepełnym wypełnieniem i brakiem zabezpieczeń zbiorowych, co stwarzało poważne zagrożenie upadkiem z wysokości.
- Nieprawidłowe użycie środków ochrony osobistej – pracownicy obsługujący przecinarki tarczowe mieli na sobie okulary o niewłaściwej klasie ochrony, co narażało ich na urazy oczu.
- Brak rękawic antywibracyjnych podczas prac drogowych – mimo obowiązku stosowania środków ochronnych pracownicy często używali niewłaściwych rękawic lub ich w ogóle nie używali, narażając się na choroby układu ruchu.
- Braki organizacyjne i szkoleniowe – powtarzające się błędy w dokumentacji, nierealizowanie obowiązków informacyjnych wobec pracowników, brak ewidencji czasu pracy i akt osobowych, co uniemożliwia prawidłowe rozliczenie wynagrodzeń i zwiększa ryzyko pracy na czarno.
– Zdarza się, że na pierwszy rzut oka wszystko wygląda przepisowo, po czym okazuje się, że kaski ochronne mają końcową datę przydatności do użycia sprzed 20 lat! – zwrócił uwagę Główny Inspektor Pracy.
Działania prewencyjne i promocyjne
W ramach strategii „Budowa. Stop wypadkom!” podjęte zostały także działania prewencyjno-promocyjne.
– Muszę przyznać, że kontrole w połączeniu z działaniami edukacyjnymi sprawdzają nam się doskonale – podkreślił Marcin Stanecki.
Równolegle do kontroli zorganizowano 1125 szkoleń dla ponad 21 tysięcy pracowników i pracodawców. W ramach kampanii informacyjnych w mediach emitowane były spoty radiowe, telewizyjne oraz reklamy internetowe, które skierowały przekaz o bezpieczeństwie do szerokiego grona odbiorców
Opracowano, stworzono i kolportowano specjalne grafiki w przystępny sposób przedstawiające najważniejsze zasady BHP w branży budowlanej.
– Wychodząc bezpośrednio do pracowników, zorganizowaliśmy promocję dobrych praktyk w zarządzaniu bezpieczeństwem na budowach, a także rozwinęliśmy współpracę z uczelniami i organizacjami branżowymi – dodał szef Inspekcji Pracy.
Wszystkie te działania miały na celu podniesienie poziomu świadomości zagrożeń, zwiększenie zaangażowania firm i pracowników w przestrzeganie zasad BHP oraz eliminację najczęstszych nieprawidłowości.
Wnioski i rekomendacje
Analiza przeprowadzonych kontroli wyraźnie wskazuje, że podstawowe problemy branży budowlanej to:
- niedostateczna organizacja i koordynacja prac;
- niewłaściwa lub niewystarczająca wiedza pracowników na temat środków ochronnych;
- powtarzające się błędy w stosowaniu zabezpieczeń, szczególnie na wysokości;
- brak skutecznej egzekucji przepisów, co prowadzi do powstania niebezpiecznych sytuacji i wypadków.
W odpowiedzi na te wyzwania konieczne jest zwiększenie roli inwestora w procesie zapewniania bezpieczeństwa, a także głębsza rewizja i dostosowanie przepisów prawnych do nowoczesnych technologii i organizacji pracy.
– Wierzę, że tylko poprzez systemowe działania, zwiększenie świadomości oraz egzekwowanie przepisów uda nam się znacząco ograniczyć liczbę wypadków i poważnych naruszeń na budowach. Bezpieczeństwo to nasz wspólny cel, jego realizacja wymaga zaangażowania wszystkich uczestników procesu budowlanego – podsumował szef Inspekcji.
Działania Państwowej Inspekcji Pracy w zakresie kontroli, edukacji i promocji bezpieczeństwa w branży budowlanej przyniosły wymierne efekty, choć wiele wyzwań nadal pozostaje do rozwiązania. Kluczowe jest konsekwentne egzekwowanie przepisów, podnoszenie świadomości pracowników i pracodawców oraz tworzenie warunków sprzyjających bezpiecznej pracy na każdym etapie realizacji inwestycji.
– Liczby i przykłady nieprawidłowości pokazują, że musimy działać jeszcze skuteczniej, wspierając firmy i pracowników w budowaniu kultury bezpieczeństwa na każdym etapie inwestycji – podkreślił Główny Inspektor Pracy Marcin Stanecki.
