Ви знаходитесь на сайті Державної інспекції праці

Nielegalne zatrudnienie może rodzić po stronie pracodawcy różnorakie i kosztowne konsekwencje. Poniżej dowiesz się, jak legalnie powierzać pracę osobom fizycznym i w ten sposób uniknąć kłopotów oraz niepotrzebnych kosztów.

Kiedy praca jest legalna, a kiedy nielegalna?

Odpowiedzi na to pytanie powinniśmy przede wszystkim poszukiwać w przepisach Kodeksu pracy oraz ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Znajdziemy tam wskazanie sytuacji, w których niedopełnienie określonych obowiązków może spowodować uznanie – np. przez instytucję kontrolną, taką jak Państwowa Inspekcja Pracy, lub przez sąd pracy – iż powierzenie pracy jest w danym przypadku nielegalne. Na początek jednak, dla pełniejszego zrozumienia tematu, warto przytoczyć kilka definicji zawartych we wspomnianych przepisach.

W rozumieniu ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy:

  • Zatrudnienie to wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego oraz umowy o pracę nakładczą. W stosunku pracy, który powinien być potwierdzony pisemną umową o pracę, pozostają pracownicy,
  • Inna praca zarobkowa oznacza wykonywanie pracy lub świadczenie usług na podstawie umów cywilnoprawnych, w tym umowy zlecenia, umowy o dzieło, umowy agencyjnej lub umowy o pomocy przy zbiorach w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Bazując na ustawowym określeniu powyższych pojęć, możemy z kolei wyróżnić kilka sytuacji, w których powierzenie lub wykonywanie pracy jest nielegalne. Z nielegalnym zatrudnieniem lub z nielegalną inną pracą zarobkową mamy do czynienia w przypadku:

  • zatrudnienia przez pracodawcę osoby bez potwierdzenia na piśmie w wymaganym terminie rodzaju zawartej umowy i jej warunków,
  • niezgłoszenia osoby zatrudnionej lub wykonującej inną pracę zarobkową do ubezpieczeń społecznych,
  • podjęcia przez bezrobotnego zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub działalności bez powiadomienia o tym właściwego powiatowego urzędu pracy.

Umowa o pracę – zawsze na piśmie!

Zgodnie z Kodeksem pracy pracodawca ma obowiązek zawrzeć z pracownikiem pisemną umowę o pracę. Jeżeli umowa o pracę nie została zawarta w formie pisemnej, pracodawca jest zobowiązany – przed dopuszczeniem pracownika do pracy – potwierdzić pracownikowi na piśmie ustalenia co do stron umowy, rodzaju umowy oraz jej warunków.

UWAGA! Niepotwierdzenie umowy o pracę na piśmie przed dopuszczeniem pracownika do pracy jest wykroczeniem przeciwko prawom pracownika, które jest zagrożone karą grzywny od 1 tys. do 30 tys. zł.

Umowa o pracę czy np. umowa zlecenia?

Wybór umowy, na podstawie której następuje powierzenie pracy (umowa o pracę, czy umowa cywilnoprawna – np. zlecenie, umowa o dzieło, umowa agencyjnej itp.), podlega ograniczeniom. Kodeks pracy stanowi, że – jeśli pracownik będzie wykonywał pracę pod kierownictwem pracodawcy oraz w wyznaczonym przez niego miejscu i czasie – pracodawca ma obowiązek zawrzeć z nim umowę o pracę, a nie umowę cywilnoprawną.

Sytuacja taka ma miejsce, w szczególności gdy:

  • pracownik przychodzi do pracy dzień po dniu (ewentualnie w wyznaczonych dniach, gdy pracuje na część etatu),
  • godziny jego pracy ustala pracodawca (np. w grafiku lub harmonogramie pracy),
  • pracownik ma obowiązek osobistego wykonywania pracy (nie może powierzyć jej innej osobie w zastępstwie),
  • pracodawca lub przełożony (kierownik, brygadzista, mistrz) wydaje mu polecenia i nadzoruje jego pracę.
UWAGA! Zatrudnienie w warunkach charakterystycznych dla stosunku pracy – tj. wykonywanie pracy określonego rodzaju za wynagrodzeniem na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę – jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy. Nie jest dopuszczalne zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną przy zachowaniu wyżej określonych warunków wykonywania pracy.

Zawarcie umowy cywilnoprawnej, w sytuacji gdy powinna być nawiązana umowa o pracę, jest wykroczeniem przeciwko prawom pracownika. Pracodawca może zostać za to ukarany grzywną od 1 tys. do 30 tys. zł.

W razie sporu dotyczącego rodzaju zawartej umowy, pracownik ma prawo złożyć pozew do sądu pracy o ustalenie istnienia stosunku pracy. W jego imieniu z takim pozwem może również wystąpić inspektor Państwowej Inspekcji Pracy.

Obowiązkowe ubezpieczenia społeczne w ZUS

Osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę (pracownicy) oraz na podstawie umowy zlecenia lub umów o świadczenie usług, do których stosuje się przepisy o zleceniu (zleceniobiorcy), a także osoby wykonujące umowę agencyjną podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym w ZUS. Osoba podlegająca obowiązkowi ubezpieczeń społecznych musi zostać zgłoszona do tych ubezpieczeń przez płatnika składek (podmiot powierzający pracę) – w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczenia.

Dla pracownika datą powstania obowiązku ubezpieczenia jest data nawiązania stosunku pracy. Zgodnie z art. 26 Kodeksu pracy stosunek pracy nawiązuje się w dniu określonym w umowie jako dzień rozpoczęcia pracy. Analogiczna zasada jest stosowana w odniesieniu do zleceniobiorców – podlegają oni ubezpieczeniu w ZUS od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania.

UWAGA! Niedopełnienie przez płatnika składek obowiązku dokonania zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych pracownika lub innej osoby wykonującej pracę, która podlega obowiązkowo takim ubezpieczeniom (np. zleceniobiorcy), jak również nieopłacenie składek na ubezpieczenia społeczne w przewidzianym przepisami terminie – stanowi wykroczenie zagrożone karą grzywny do 5 tys. zł.

Zawiadomienie powiatowego urzędu pracy przez bezrobotnego o podjęciu pracy

Osoby zarejestrowane w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotne powinny pamiętać o obowiązku zawiadomienia tego urzędu w ciągu 7 dni o podjęciu zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub o złożeniu wniosku o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej oraz o zaistnieniu innych okoliczności powodujących utratę statusu bezrobotnego albo utratę prawa do zasiłku.

UWAGA! Bezrobotny, który podjął zatrudnienie, inną pracę zarobkową lub działalność gospodarczą bez powiadomienia o tym właściwego powiatowego urzędu pracy, podlega karze grzywny do 5 tys. zł. Wyjątkowo, sprawca nie podlega karze, jeżeli przed dniem rozpoczęcia kontroli w podmiocie kontrolowanym obowiązek zawiadomienia PUP został już spełniony (nawet jeśli zawiadomienie nastąpiło po upływie terminu 7 dni).

Podstawa prawna:

пошук

logo ukr

Menu